Column

Ik heb in mijn leven slechts twee managementboeken gelezen. Iets over een stukje kaas en een boek over een ijsberg. Twee klassiekers die mij jaren geleden werden aanbevolen als boeken waar je wat van op kon steken. De titels zijn blijven hangen, maar voor de rest heeft het nauwelijks indruk op mij gemaakt. Twee principes uit de wereld van het management die mij wél altijd zijn bijgebleven zijn de 80/20 regel en het KISS principe. De eerste zegt dat je doorgaans 80% van je omzet bereikt met slechts 20% van je voorraad en het tweede principe staat voor Keep it Simple, Stupid.

Ik heb de bijbehorende boeken nooit volledig gelezen, maar het achterliggende mechanisme wel degelijk begrepen. In mijn jaren in retail heb ik beide principes altijd proberen toe te passen. Maak alles niet moeilijker dan het is en zorg dat die bestsellers altijd op voorraad zijn.

Vancouver

Retail is niet zo heel ingewikkeld. Sommige bedrijven doen wel alsof, maar in de basis is het doodsimpel. Je kan als directeur voor veel geld naar exotische landen vliegen om uiteindelijk in een winkelcentrum in Hong Kong met verbijstering te ontdekken dat de kleur oranje wel erg mooi is voor een boekwinkel. Om vervolgens een jaar later in Vancouver te beseffen dat je winkels alleen maar succesvol kunnen zijn als je de plafonds lichtgrijs laat schilderen. Dat noemen ze dan een formule en die moet je jaarlijks verder ontwikkelen. Ik heb mensen gekend die dat voor hun werk deden en uiteindelijk een bedrijf tot aan de rand van de afgrond hebben gebracht.

Saskia Noort

Ik zeg niet dat het allemaal onzin is. Er zal best wel een bewezen succes in verscholen zitten. In de kern is een boekwinkel echter een plek in een winkelstraat met kasten waar boeken op de planken staan. Of die kast nou zwart, bruin of wit is: het zal de klant worst wezen. Het gaat hem of haar uiteindelijk om het boek dat ze zoeken. Natuurlijk moet je een aantrekkelijke winkel hebben. Het belangrijkste is echter dat de klant op een plezierige manier zijn weg kan vinden. Met de kleurencombinatie die je met veel moeite in Hong Kong hebt gevonden kom je niet al te ver als je niet de juiste producten hebt ingekocht. Je kan een prachtige boekwinkel hebben, maar het gaat er uiteindelijk om dat je de boeken van Geert Mak, Pieter Waterdrinker, Dan Brown, Karin Slaughter en Saskia Noort op de dag van verschijnen in de juiste aantallen op voorraad hebt. Dat is veel belangrijker dan een lichtgrijs plafond.

Herkenbaarheid

Een formule waarin alle winkels dezelfde uitstraling hebben is natuurlijk handig als je een keten bent. Bruna, AKO, The Read Shop. Herkenbaarheid. Daar is niets mis mee. Je moet er echter ook niet in doorslaan. Het mag niet zo zijn dat de formulemanager – als je die al nodig hebt – belangrijker is dan de inkoper van boeken. Het gaat om het product, om de prijs, je personeel, de plek waar je je winkel hebt en de promotie die voor je winkel of je product wordt gedaan. Een onbekend boek aanprijzen op televisie en voor je het weet staat je winkel vol met mensen die dat pareltje willen bezitten. Ongeacht de kleur van je kasten.

80/20

De 80/20 regel is ook iets wat ik altijd als leidraad heb genomen. Om de juiste balans te vinden. Het gaat om 20% van je voorraad. Daar zit je omzet in. Je hebt alleen veel meer nodig om die 20% zo optimaal mogelijk te benutten. Alleen die omzetmakers op voorraad nemen heeft geen zin. De klant wil keus en inderdaad zal hij of zij in veel gevallen die bestseller kopen. Daarnaast heeft bijna iedere boekhandelaar die passie voor boeken en ongeremde liefde voor zijn vak dat hij ook die minder snel verkopende boeken op voorraad wil hebben. Voor mij is die 80/20 regel dus vooral bepalend op welke plekken in mijn winkel die bestsellers moeten liggen. Niet één klant mag feitelijk de winkel verlaten zonder ze minimaal één keer te hebben gezien. Ze mogen dus, in tegenstelling tot die 80% van je assortiment, op meerdere plekken in je winkel te vinden zijn.

Om dat te ontdekken is een tripje naar Hong Kong écht niet nodig.

Mijn opa van moederskant was een melkboer uit Friesland. Zelfstandig ondernemer. Samen met mijn oma had hij een melkwinkel in de Amsterdamse Frans Halsstraat. In de Pijp, vlak bij de Ferdinand Bolstraat. Schuin achter de Heineken brouwerij en vlakbij de stallen van waaruit ze met paard en wagen de tonnen bier naar de verschillende cafés brachten. Net als veel kleinkinderen weet ik niet zo heel veel over mijn grootouders. Toen ze er nog waren was ik te jong om vragen te stellen en nu mijn eigen ouders er niet meer zijn is het moeilijk om antwoorden te vinden.

Ik weet dat het hard werkende mensen waren, dat ze acht kinderen hebben grootgebracht en dat ik als kleinkind stapelgek op ze was. Het waren geweldige mensen, wij kwamen er regelmatig en speciaal voor hun kleinkinderen hadden ze een abonnement op tijdschriften als Pep en Donald Duck. We mochten in het spoelhok komen waar de lege flessen werden schoongemaakt en soms ging een grote koelcel open en mochten wij een ijskoud flesje Coca Cola pakken. Dan kan je bij je kleinkinderen al weinig fout meer doen.

Gerard Reve

Opa Lolkema kwam uit Friesland. Bij zijn geboorte maakte ze bij de Burgerlijke Stand een foutje waardoor hij officieel niet als Jaring maar als Jarig door het leven ging. Ik weet dat hij broers en zussen had, maar heb alleen herinneringen aan Douwe Lolkema, een broer, die een boerderij bewoonde in Greonterp. Hij werd een plaatselijke beroemdheid omdat hij er iedere dag de klokken van de kerk mocht luiden en in die rol werd vereeuwigd in de roman Nader tot U van Gerard Reve. De auteur woonde toen in hetzelfde dorp en heeft Douwe Lolkema goed gekend.

Yoghurt

Voor zover ik weet is niet één van de kleinkinderen van mijn opa in zijn voetsporen getreden. Zelfstandig ondernemer. Winkelier. Toen mijn opa en oma de winkel definitief sloten was het lot van de melkhandel al grotendeels beslecht. De supermarkt was in opkomst en veel soorten winkels verdwenen langzaam uit het straatbeeld. Toen ik mijn boekwinkel begon moest ik vaak aan mijn opa denken. Ik was trots dat ik net als hem nu een eigen bedrijfje had. Mijn eigen winkel, een stukje in een winkelstraat waar ik verantwoordelijk voor was. Iets wat ik zelf moest opbouwen en succesvol maken. Hard werken. In tegenstelling tot mijn opa was het voor mij gelukkig niet nodig om met een kar langs de deuren te gaan om mijn handel aan de man te brengen. Hij moest dat wel, een melkkar vol met flessen melk, karnemelk, yoghurt, vla en nog veel meer  Zwaar werk en wat dat betreft heb ik het dus makkelijker dan hij.

Huur

Ik heb geen idee of mijn opa ook veel moeilijke tijden heeft gekend. Ongetwijfeld wel. De oorlog zal niet makkelijk zijn geweest. Heeft hij wel eens wakker gelegen omdat hij de huur niet kon betalen? Heeft hij wel eens aan uitbreiding van zijn assortiment gedacht om meer omzet te kunnen maken? Wat deed hij om succesvoller te zijn dan een concurrent? Maakte hij plannen om zijn winkel te kunnen veranderen als dat nodig was. Hoe was het om samen te werken met mijn oma? Gaf dat spanningen? Wat was sowieso de rol van mijn oma? Was zij de stille kracht achter het succes van opa? Feit is dat hij lang als melkboer in de Frans Halsstraat heeft gezeten. Hij moet dus wel het één en ander goed hebben gedaan. Ik kan mij goed voorstellen dat de meeste klanten gek op hem waren. Mijn moeder liep in ieder geval met hem weg en heeft die liefde voor hem ook aan mij doorgegeven.

Melkwinkel

Boekhandel of melkwinkel. Het is een groot verschil maar in beide gevallen ben je zelfstandig ondernemer. Iets van mijn opa leeft in mij voort. Uiteraard in bloed en genen, misschien ook wel in karakter. Dat kan ik zelf niet beoordelen. De band die ik altijd met mijn opa heb gevoeld is de laatste jaren weer een stuk groter geworden. Toen ik mijn winkel begon heb ik overwogen om het boekwinkel Lolkema te noemen. Vanwege de franchise bij The Read Shop was dat niet mogelijk. Ik heb er eerlijk gezegd nog altijd spijt van.

 

Zo’n drie jaar geleden las ik “Max, Misha & het Tet-offensief” van de Noorse romanschrijver Johan Harstad. Een enorme pil – van ruim een kilo aan papier – die mij in eerste instantie even liet schrikken. Ik begon er echter toch aan vanwege goede buitenlandse kritieken en omdat er binnen het verhaal hartstochtelijk over jazz werd geschreven. Niet dat ik daar nou zo’n liefhebber van ben, maar ieder boek waarin muziek een belangrijke rol speelt is mijns inziens de moeite van het lezen waard. Daarnaast sprak het verhaal mij aan en waren de vele honderden pagina’s een uitdaging die ik graag wilde aangaan.

Ondanks dat ik behoorlijk lang over het boek heb gedaan – en niet alle pagina’s even soepel verliepen – heeft de roman een verpletterende indruk op mij gemaakt. Ruim twaalfhonderd bladzijden en achteraf geen letter te veel. Sterker nog: het had van mij nog wel een paar honderd pagina’s mogen doorgaan.

John Harstad

Vooral toen de uitgever een goedkopere – maar niet minder dikke – herdruk van het boek maakte, heb ik het in mijn winkel intensief aanbevolen bij de klanten waarvan ik zeker wist dat ze het boek zouden waarderen. De eerste reactie was steeds hetzelfde. De schrik toen ze de omvang van het meesterwerk in ogenschouw namen. Vervolgens de honger in de ogen om het boek dat ze zo hartstochtelijk werd aanbevolen te verslinden. De uitdaging om een nieuw boek te ontdekken, gekoppeld aan het besef dat het een lange ontdekkingstocht door volstrekt onbekend terrein zou worden. John Harstad was geen bekende naam die je in iedere boekwinkel in grote stapels zag liggen. Ik verkocht uiteindelijk een aardig aantal exemplaren en iedere keer als één van mijn klanten weer in de winkel kwam vroeg ik of ze er al in waren begonnen, hoever ze waren, wat ze er tot dusver van vonden. Er ontstond een band die vergelijkbaar was met die van motorrijders die elkaar onderweg tegenkomen en vervolgens groeten door even een hand op te steken. Alsof zij iets weten wat niemand anders begrijpt.

Max Hansen

Zonder uitzondering waren de reacties na het lezen identiek. Wat een geweldig boek. Wat jammer dat het uit is. Het boek had nog veel dikker mogen zijn. Feitelijk maakt Max Hansen in het verhaal nauwelijks iets spectaculairs mee, maar het is zo mooi en boeiend geschreven dat het bijna onmogelijk is om het boek voor langere tijd terzijde te schuiven. Het blijft om je aandacht roepen, fluistert in je onderbewustzijn om opgepakt te worden. Het is een bijna magische samensmelting tussen roman en lezer. Het magnum opus van de auteur neemt je mee door vele decennia en langs meerdere werelddelen, van de oorlog in Vietnam naar de jazzmuziek en vervolgens naar de aanslagen in New York. Met als middelpunt de intrigerende vraag hoe lang je weg moet zijn van huis voordat het te laat is om terug te keren.

Hanya Yanagihara

Hoewel het in eerste instantie over het hoofd werd gezien door het boekenpanel van De Wereld Draait Door, maakte zij het goed door in één van de laatste afleveringen van het programma “Max, Misha & het Tet-offensief” uit te roepen tot het ultieme boek van de maand. Met terugwerkende kracht zou je het daarmee één van de mooiste romans van de afgelopen jaren mogen noemen. In zeggingskracht en impact vergelijkbaar met het eveneens monumentale “Een klein leven” van Hanya Yanagihara. Een wonderschoon boek maar een stuk minder toegankelijk dan dat van Johan Harstad.

DWDD

Dit soort boeken maakt het werken in een boekwinkel extra mooi. Een relatief onbekende roman verkopen aan je beste klanten. Feitelijk stel je jezelf kwetsbaar op als je lyrisch bent over een boek en dat ook probeert uit te dragen. Als een ander het helemaal niets mocht vinden, dan doet het afbreuk aan een zeer gekoesterde relatie. Smaken verschillen nu eenmaal. In dit geval zat ik er gelukkig niet naast en bouwde het extra krediet op voor toekomstige aanbevelingen. Na de uitzending van DWDD kwam er in Nederland een kleine hype rondom het boek en werden er alsnog behoorlijke aantallen verkocht. Het heeft mij bijzonder veel plezier gedaan, maar mijn onderbewustzijn kon het niet nalaten om te gniffelen om dat hele boekenpanel.

Drie jaar te laat, jongens. Maar goed…. beter laat dan nooit. Net als deze column.

 

De boekenwereld is weer volop in beweging. Ondanks de doorgaans wat rustige vakantieperiode. Er werd al langere tijd reikhalzend naar uitgekeken. De nieuwe roman van Pieter Waterdrinker: “De rat van Amsterdam”. Zijn eerste roman na het geweldige “Tsjaikovskistraat 40”. Ook in onze winkel is Waterdrinker een fenomeen. Op internet zie ik foto’s van winkels die één of meerdere pallets hebben besteld. Hoe anders is dat in Almere-Haven.

Maar toch… ons startaantal van vijftien exemplaren en een snelle nabestelling van nog eens tien exemplaren maakt het ook voor ons één van de belangrijkste boeken van het jaar. Dat de eerste recensies ook nog een uiterst positief zijn, maakt het voor de boekhandel alleen maar mooier.

Tsjaikovskistraat 40

Waterdrinker is zelf ook intensief bezig om zijn roman te promoten. Ondanks de beperkingen vanwege corona is hij al bij Broese in Utrecht geweest – het vlaggenschip van de boekhandel – om “De rat van Amsterdam” te signeren. Ik hoor vanuit het hele land dat het boek moeiteloos over de toonbank vliegt en gelukkig is mijn winkel geen uitzondering. Op het moment dat ik deze column schrijf is er nog geen nieuwe Top 60 van het CPNB, maar ik durft te wedden dat hij over een paar dagen op de eerste plaatst zal staan.

Wij hebben een aantal gebonden boeken van Pieter Waterdrinker altijd op voorraad. Het reeds genoemde “Tsjaikovskistraat 40”, maar ook “De dame in Kislovodsk”, “Poubelle” en “De dood van Mila Burger”. Prachtige edities, geweldige boeken. Wij hebben er een aparte kast voor ingericht. Boeken waarvan wij van mening zijn dat iedere liefhebber ze zou moeten lezen. Boeken waar wij van houden en die we met bijzonder veel plezier in de winkel hebben staan. Waar wij andere mensen blij mee proberen te maken. Het is als boekhandelaar onze roeping, onze queeste. In de boekenwereld zijn wij in Almere-Haven de hobbits van het geschreven woord. Klein, bijna onzichtbaar voor het grote publiek. Een afrondingsgetal op wat er landelijk in z’n totaliteit aan boeken wordt verkocht. We zijn geen Broese, geen Donner, geen Dominicanen of Drvkkery. Buiten de mensen in Almere-Haven weet bijna niemand van ons bestaan.

Pallets

Toch doen wij ons uiterste best om de boeken van Pieter Waterdrinker te verkopen. Omdat wij boeken belangrijk vinden, omdat wij graag geweldige romans verkopen. Omdat wij van mening zijn dat wij er toe doen in ons eigen kleine stukje Nederland. We beseffen dat het kruimels zijn vergeleken bij de grote spelers in boekenland. We zijn echter wel ontzettend trots op wat wij hier bereiken. De jaarlijkse omzetstijging in boeken is groot en geeft aan dat je met liefde voor je product een eind kan komen. Er zijn ontzettend veel kleine boekwinkels in Nederland die hetzelfde doen en denken als wij. Tel die boeken eens bij elkaar op en je beseft als auteur en uitgever dat die kleine, bijna onzichtbare winkels, eigenlijk net zo belangrijk zijn als de grote jongens die de boeken met pallets tegelijk ontvangen.

Hart en ziel

Wat ons allemaal verbind is de liefde voor boeken. Of je nou Donner in Rotterdam bent of The Read Shop in Almere-Haven. Je begint geen boekwinkel om binnen een paar jaar steenrijk te worden. Om dat tweede huis in Frankrijk te kunnen kopen. Eigenlijk ben je net gek als je een boekhandelaar wilt zijn. Een uitstervend ras. Althans….. zo wordt er over gedacht. Ik durf het te betwijfelen. Zonder boekwinkel verliest een winkelcentrum zijn hart en ziel. Het noodzakelijke rustpunt waar mensen even op adem kunnen komen in hun drukke dagelijkse bestaan. De boekhandel heeft het moeilijk, maar staat nog steeds recht overeind. Wie wil er nou in een wereld wonen waar je boeken als die van Pieter Waterdrinker niet meer ‘om de hoek’ kan kopen?

Dolgelukkig

Boeken zijn belangrijk. Verhalen zijn belangrijk. Essentieel. We raken steeds meer kwijt. Voor corona, tijdens corona, na corona. De tijden veranderen, maar de kracht van het boek blijft onveranderd overeind. Je terugtrekken in een andere wereld, totaal ontspannen, je gedachten verzetten, nieuwe ideeën. Ik kan mij geen andere wereld voorstellen dan een wereld met boeken. In Almere-Haven denken heel veel mensen daar gelukkig hetzelfde over. Die kopen bij ons het nieuwe boek van Pieter Waterdrinker.

Daar worden zowel zij als ik dolgelukkig van.

 

Eén van mijn meest favoriete auteurs is ruim zes jaar geleden op 71-jarige leeftijd overleden. Kent Haruf. Geboren in Pueblo, Colorado en verantwoordelijk voor een klein maar geweldig oeuvre. Helaas zijn ze nauwelijks nog in een Nederlandse vertaling te verkrijgen. In dertig jaar tijd schreef hij slechts zes romans die zich allemaal afspelen in het fictieve stadje Holt, in het oosten van Colorado. Het laatste boek werd postuum uitgebracht en had Haruf pas vlak voor zijn overlijden bij de uitgever ingeleverd.

Als je het werk van Kent Haruf in een hokje wilt duwen, dan kom je al snel terecht bij grootheden als Cormac McCarthy en Annie Proulx, die om de een of andere reden internationaal veel meer bekendheid verwierven. Haruf deed echter niet voor hen onder. Zijn werk is volgens vele puur Amerikaans. Zelf betwijfel ik dat. Volgens mij is het juist erg toegankelijk en universeel. Holt, Colorado zou zich net zo makkelijk in – bijvoorbeeld – Flevoland of Zeeland kunnen bevinden.

Het lied van de vlakte

Mijn eerste kennismaking met Haruf was het magistrale “Het lied van de vlakte”, uitgebracht in een mooie wit/blauwe omslag. Ik had een tijd daarvoor “De paardenfluisteraar” van Nicholas Evans gelezen, welke wereldwijd een bestseller werd. Bij verschijnen werkte ik op Schiphol en deed ik onder andere de inkoop van boeken. De toenmalige directeur van Van Ditmar vertelde over “The Horse Whisperer“. Dat zou een sensatie worden. Normaal kochten wij nooit veel gebonden Engelstalige boeken in, maar voor dit boek van Evans maakte wij een uitzondering. Zoveel jaar later weet ik niet meer hoeveel wij er van hebben verkocht, maar het waren er heel erg veel. Kort daarna kwam ook de Nederlandse vertaling en begon de auteur opnieuw aan een zegetocht.

DWDD

Voor Kent Haruf waren dit soort glorieuze momenten in het buitenland niet weggelegd. Hij verscheen wel in vertaling, kreeg ook prachtige recensies en scoorde hoog bij slechts een beperkt aantal lezers. De meeste mensen zagen zijn meesterwerken over het hoofd. Omdat boekwinkels ze niet inkochten, omdat de uitgeverij er te weinig tijd en moeite in stak of omdat het steeds nét niet werd opgepikt door een krant of een bekende Nederlander. Had DWDD in de tijd van “Het Lied van de Vlakte” al bestaan dan zou het boekenpanel dit boek waarschijnlijk huilend van ontroering aan het Nederlandse publiek hebben laten zien. Helaas is Kent Haruf buiten zijn thuisland altijd de underdog gebleven wat op zich ironisch is als je weet dat hij die in zijn romans altijd de hoofdrol gaf.

Pure schoonheid

De verhalen van Haruf zijn kleine meesterwerken. Prachtig en ontroerend geschreven, bijna geschilderd. Zo vloeiend, zo pakkend, boordevol liefde voor het land en de gewone mens. Al zijn boeken zijn adembenemend mooi maar “Het lied van de vlakte” heeft op mij de meeste indruk gemaakt. Zoals je ook je eerste echte liefde nooit echt zal vergeten. Het is pure schoonheid, met heerlijke personages, een prachtige omgeving, levensechte situaties, humor, ontroering. Werkelijk alles komt voorbij. Het echte leven op een manier waarop alleen een romanticus het ziet en kan vertellen. In de boeken die hij daarna schreef ging het leven in het stadje Holt verder en met ieder boek voelde je jezelf steeds meer een inwoner die vanuit zijn veranda toekeek hoe het leven van de buren en overburen zich voor je ogen voltrok.

Avonduur

Sommige boeken mogen nooit verdwijnen. Moeten altijd te bestellen zijn. Omdat ze bijzonder zijn, een hypnotiserende schoonheid bevatten, een eigen levenskracht bezitten. Dit geldt zeker voor “Het Lied van de Vlakte” en “Avonduur” van Kent Haruf. Twee boeken die één verhaal vertellen. Een boodschap uitdragen. Het zijn tijdloze klassiekers, pareltjes, die nooit iets van hun kracht en schoonheid zullen verliezen. Op dit moment verkopen de boekwinkels indrukwekkende aantallen van boeken als “West” van Carys Davies en “Waar de rivierkreeften zingen” van Delia Owens. Mensen hebben behoefte aan mooie boeken, aan prachtige verhalen. Juist nu. Davies en Owens zijn in ernstige mate schatplichtig aan Haruf. De meester. Welke Nederlandse uitgeverij maakt zich onsterfelijk en brengt “Het Lied van de Vlakte” en – het eveneens verpletterende vervolg – “Avonduur” opnieuw uit. Desnoods in een omnibus. De tijd is er rijp voor, de wereld smacht anno 2020 naar Kent Haruf.

De voorzet is gegeven. Welke uitgever kopt hem glorieus binnen?

 

Vaderdag is weer achter de rug. Voor een boekwinkel zijn dat belangrijke dagen. Voorafgaand aan die zondag. Net als de boekenweek, kinderboekenweek, spannende weken, Moederdag, Valentijnsdag, Sinterklaas en de kerstdagen. Als je het zo opnoemt heb je als boekhandelaar over het hele jaar gezien weinig te klagen. Natuurlijk kunnen dit soort dagen/weken tegenvallen, maar je krijgt toch regelmatig de kans om je winkel in het zonnetje te zetten. De boekenweek viel dit jaar een beetje tegen. In mijn winkeltje althans. Het feit dat Nederland midden in die voor ons zo belangrijke week op slot ging vanwege de corona hielp natuurlijk niet mee.

Tot die bewuste donderdag zaten wij op een spectaculair schema. Voor de rest gaat het ons dit jaar redelijk voor de wind. De coronadip lijkt weer voorbij. Ook Vaderdag was een feest en qua boekenomzet was het zelfs de allerbeste sinds de opening in 2013. De omzet in boeken en tijdschriften zit sowieso in de lift. Meer dan ooit weten de lezers van Almere onze winkel te vinden.

Vaderdag

Eén van mijn mooiste herinneringen aan Vaderdag was twee jaar geleden. Niet zozeer in de winkel maar puur privé. Op zondag kwamen vrouw en dochter naar beneden met meerdere cadeautjes. Allemaal voor mij. Het uitpakken van presentjes is altijd leuk en ze hadden mooie dingen voor mij gekocht. Na het uitpakken vroeg ik mij hardop af waar ik dit allemaal aan te danken had en dat ik nu al reuze nieuwsgierig was naar wat ik de volgende zondag zou krijgen. De dames keken mij verbaasd aan. Volgende week? Ja, was mijn antwoord. Volgende zondag is het namelijk écht Vaderdag.

Ze hadden zich een week vergist. Dat kan gebeuren. Ik zal het de rest van mijn leven niet meer vergeten. Astrid en Johanna hopen van wel, die waren niet echt gelukkig met de situatie, maar zelf kwam ik niet meer bij van het lachen. Het was helaas niet de start van een nieuwe traditie: Vaderdag uitsmeren over twee weekenden. Persoonlijk zou ik het wel terecht vinden, het is toch wel één van de meest belangrijke feestdagen van het jaar. Eerste Vaderdag en tweede Vaderdag. Dat klinkt niet zo heel lekker, maar daar verzinnen we nog wel iets op.

Almeerse auteurs

Terug naar de winkel. Vaderdag was een feest. De boekenomzet ging door het dak, zoals wij toch al tegen alle stromingen in bezig zijn om een paar eigen records te breken. Ik heb dit jaar een aantal nieuwe kasten geplaatst en besloot drie dagen voor Vaderdag eens te kijken hoeveel dat er eigenlijk zijn geweest. Ik dacht een stuk of tien. Ook Astrid en Simon kwamen op een aantal in die buurt. Na het tellen bleken het er toch echt drieëntwintig te zijn. Dat is natuurlijk een forse uitbreiding van het boekenassortiment, maar de resultaten zijn er dan ook naar. We hebben kasten met klassiekers, met mooie gebonden boeken, favoriete auteurs, meer non-fictie dan ooit tevoren, managementboeken, Engelse pockets, fantasy en een kast met boeken van Almeerse auteurs. De pret kan niet op.

Magere jaren

In het kielzog van de boekenomzet vliegen ook de tijdschriften over de toonbank en laten de wenskaarten en kantoor- en schrijfwaren het eveneens niet afweten. Natuurlijk zijn wij geen Donner, Broese of welke andere mooie grote boekhandel dan ook. Met onze beperkte meters doen wij het in het centrum van Almere-Haven echter steeds beter. Eerder dit jaar bewezen de moeders al dat ze het wisten te waarderen en met Vaderdag kwam de zoveelste bevestiging dat wij op de goede weg zijn. Met het stijgen van de boekenomzet neemt voor mij ook het plezier in mijn eigen winkeltje toe. Na al die magere jaren ben ik blij dat wij hebben doorgezet en niet twee jaar geleden het bijltje erbij neer hebben gegooid.

Meer boeken

Wat is er nou mooier dan een goedlopende boekwinkel? Waar ook daadwerkelijk steeds meer boeken worden verkocht. Laten we eerlijk zijn: ik ben deze winkel niet begonnen om die pakketjes van PostNL te kunnen versturen. Het moment komt dichterbij dat wij gaan stoppen met tabak. De pinautomaat van ING gaat uit de winkel verdwijnen. Er komt dit jaar dus meer ruimte beschikbaar. Ik ben al aan het uitrekenen hoeveel nieuwe kasten ik straks kan bestellen.

Nog meer boeken!

Heerlijk….

Hoewel wij het ons nog niet helemaal beseffen, staat de retail mogelijk op de drempel van een geheel nieuwe periode. Ontstaan door de coronacrisis? Of alleen maar versneld? Terwijl het voor veel winkeliers nog niet eens de tijd is om achterom te kijken en de wonden te likken, zie je de contouren van een nieuw winkellandschap al voorzichtig verschijnen. Gedeeltelijk verscholen in een mist van onzekerheid. Voor de uitbraak van het virus zag je al veel grote winkelketens omvallen.

Dixons. Ken je ze nog? De elektronicawinkels waar menigeen zijn of haar eerste computer heeft gekocht. De Headstart, zonder harde schijf en met virtueel geheugen. De winkels van Expo, Free Record Shop, Schoenenreus, V&D, Scheer & Foppe, Witteveen en Kijkshop. Om er slechts een paar te noemen. Allemaal verdwenen zonder dat er een mondkapje aan te pas kwam.

Buurtcentrum

De komende jaren zullen de gevolgen van corona op de winkelstraten van Nederland duidelijk gaan worden. De overheid doet op dit moment haar uiterste best om zoveel mogelijk bedrijven overeind te houden, maar dat zal in behoorlijk wat gevallen vergeefse moeite blijken te zijn. Ging het in 2019 al minder goed met je bedrijf, dan zal corona dit jaar mogelijk de doodsteek kunnen zijn. Vooral als je met je winkel in een duur stadscentrum zit. De winkels die het in de eerste maanden van corona goed doen zijn over het algemeen degene die in een buurtcentrum zitten. Die al jarenlang knokken om hun bestaansrecht te bewijzen en dat nabijgelegen stadscentrum soms hartgrondig hebben vervloekt. Nu is de situatie echter anders en waar ondernemers in voorheen drukke stadscentra wekenlang de deuren gesloten hebben gehouden, grepen die kleinere winkels hun kans.

Winkel om de hoek

De consument heeft de afgelopen maanden de winkel om de hoek weer herontdekt en hun eigen winkelcentrum opnieuw leren waarderen. Nieuw leven ingeblazen. Koop lokaal was wekenlang de kreet en daar gaven de consumenten massaal gehoor aan. Als Schiphol en de winkels bij de grote stations van de Nederlandse Spoorwegen weer hun deuren openen, zal een deel van de drukte daar zonder enige twijfel weer terugkeren. Het is echter de vraag of het in dezelfde aantallen als voorheen zal zijn. Net zoals het handen schudden mogelijk voor altijd zal verdwijnen, is de kans groot dat het thuiswerken niet gaat afnemen. Een hoop bedrijven hebben ontdekt dat het efficiënt is en dat dure kantoorpanden voor een deel niet meer nodig zijn. Minder reiskosten en een lager ziekteverzuim. Met een klein griepje kan je thuis best nog wel je werk doen. Het zal zorgen voor minder passagiers bij het openbaar vervoer, waar mensen die absoluut de 1.50 meter willen handhaven toch al niets te zoeken hebben. Automatisch gaat dat ook voor minder reizigers op NS-stations zorgen en dus lagere omzetten voor de daar aanwezige winkels. Wat weer in het voordeel zal zijn van de reeds genoemde buurtwinkels.

Gunfactor

Veel buurtwinkels zijn aangesloten bij grote bedrijven. Franchise. Als je winkel niet al te groot is, valt die huur doorgaans wel te behappen. Met de voordelen van een gezamenlijke inkoop en marketing kan je in de nieuwe toekomst waarschijnlijk een eind komen. Voor de rest is het aan de ondernemer zelf. Zorg – in mijn geval – als boekhandelaar voor een uitstekende service, laat die bestelling reeds de volgende dag arriveren, lever desnoods aan de deur van de klant en geef altijd weer het juiste advies. Geloof mij: daar kan geen webwinkel tegenop. Ik heb het in mijn columns hier al eerder gehad over de gunfactor. Die ligt op dit moment bij de buurtwinkels en je kan er zelf van alles aan doen om die te behouden.

Bob Dylan

Natuurlijk ga je straks weer klanten kwijtraken omdat die toch liever naar dat grotere winkelcentrum gaan. Of de noodzaak niet meer zien van het lokaal kopen in een stenen winkel en weer hun toevlucht zoeken naar het online shoppen. Een groot deel van de klanten die in het coronatijdperk de lokale winkels hebben gevonden, zullen deze echter trouw blijven. Omdat het best wel een leuke winkel is en ze een glimp van de toekomst hebben gezien. Een buurtcentrum zonder winkel. Om ’s nachts zwetend wakker van te worden. Dylan zong het al in 1964 BC. Before Corona.

The Times They Are A-Changin’

Maart 2011. FC Den Haag-Ajax. Een spannende wedstrijd waarbij het vlak voor tijd 2-2 stond. Ajax leek twee punten te gaan verspelen op weg naar de landstitel. Drie minuten voor tijd werd het nog erger toen Timothy Derijck de 3-2 achter keeper Jeroen Verhoeven wist te krijgen. Nog dezelfde avond kreeg ik een berichtje uit Gran Canaria. Van Feijenoord-fan Paul Goeken. Hij had door een technische storing de wedstrijd niet kunnen zien. Of ik hem de beelden wilde toesturen. Als het bestand te groot werd: de laatste drie minuten waren meer dan voldoende….

Ik leerde Paul Goeken ergens in 2003 kennen toen ik zijn boek Camouflage had gelezen en hem vergeleek met de Amerikaanse grootheid Clive Cussler. Hij was blij met de recensie al vond hij het gekscherend voor Cussler misschien een beetje te veel eer. Niet veel later ging de uitgeverij waar Goeken voor schreef failliet en leek er een vroeg einde te komen aan zijn carrière als thrillerauteur. Het was echter typerend voor Paul dat A.W. Bruna rond die tijd besloot om eindelijk weer aan de slag te gaan met Nederlandse auteurs. En wie werd de eerste die een contract kreeg?

Pieter van Vollenhoven

Hij begon aan een nieuwe serie boeken en ondertussen hielden Paul en ik veelvuldig contact. Eén of twee keer per jaar kwam hij vanuit zijn zonnige eiland naar Nederland en steevast stond hij dan plotseling bij Astrid en mij voor de deur. Gedenkwaardige avonden die voor ons alle drie steevast eindigde met buikpijn van het lachen. Paul had altijd prachtige verhalen en kwam veelvuldig in de meest doldwaze situaties terecht. Als voormalig duikinstructeur ging hij nog veel naar beurzen en juist hij kwam dan oog in oog te staan met duikliefhebber Pieter van Vollenhoven. Binnen een paar minuten stonden ze als ouwe vrienden op de foto en sindsdien staat ergens in een Nederlands paleis een gesigneerd exemplaar van zijn boek De Oversteek.

Als Paul niet zoveel tijd had na een bezoek aan Nederland dan spraken wij af in een restaurant op Schiphol. Kipsaté met patat. Vaste prik. We spraken dan over onze kinderen en uiteraard over ons werk. Ik vertelde op een avond dat het jammer was dat er niet meer Nederlandse auteurs waren die goedverkopende thrillers schreven. Je had in die tijd voornamelijk Saskia Noort, Esther Verhoef en Simone van der Vlugt, maar die schreven niet ieder jaar een nieuw boek. Paul had grote bewondering voor deze dames en kwam met een idee. “Wat nou als ik onder een vrouwennaam bestsellers ga schrijven?”

Natuurlijk, Paul….

Suzanne Vermeer

Zoiets zal mijn reactie zijn geweest. Hij was echter bloedserieus en voor je het wist waren we auteursnamen en boektitels aan het verzinnen. Bespraken wij hoe de omslagen eruit moesten gaan zien. Paul vertrok weer naar Gran Canaria en een jaar later lag “All Inclusive” in de winkel. De geboorte van Suzanne Vermeer. Speciaal geschreven voor de reizigers op Schiphol en volgens Paul zou het een gigantisch succes worden. Ik kocht het voor de winkels op Schiphol voorzichtig in. In een mum van tijd waren ze echter verkocht en uiteindelijk vlogen er dertigduizend exemplaren over de toonbank.

De volgende boeken kregen ook allemaal Schiphol titels maar begonnen ook buiten de luchthaven goed te verkopen. Paul werd een bestsellerauteur en kon zijn lol niet op. Al die slechte kritieken die hij kreeg vanuit de literaire wereld terwijl de boeken zelf niet aan te slepen waren. Hij genoot met volle teugen en zijn volgende doel werd om de nummer één van Nederland te gaan worden. Dat bereikte hij uiteindelijk een week of twee na zijn overlijden. Begin 2011 vertelde hij dat hij kanker had maar dat niemand zich zorgen moest maken. Hij zou het winnen en minimaal tachtig jaar worden. Helaas was het hem niet gegeven. Half juni raakte hij in coma en binnen een week was Paul overleden.

Erfenis

Het is nog steeds niet te bevatten. Paul Goeken. Ik mis hem verschrikkelijk en probeer op alle mogelijke manieren zijn herinnering levend te houden. De boeken van Suzanne Vermeer verschijnen nog steeds, inmiddels twee keer per jaar. Altijd bestsellers. De erfenis van Paul Goeken. Wat jammer dat hij er maar zo kort van heeft kunnen genieten.

Paul Goeken: 4 oktober 1962 – 21 juni 2011

 

“Ik heb bij jou toch die boeken van Arlidge en Adler-Olsen gekocht?” Een vaste klant staat voor mijn toonbank. Ik kan mij zijn aankopen inderdaad nog goed herinneren. Een meneer die bijna nooit boeken las en van zijn vrouw min of meer moest gaan lezen. Ik adviseerde het eerste deel van M.J. Arlidge en binnen een mum van tijd had hij de hele serie verslonden. Daarna volgde “Leven en dood” van Michael Robotham en vervolgens de serie van Jussi Adler-Olsen.

De boeken hebben een enorme leeshonger bij hem aangewakkerd waardoor hij soms in de winkel verzucht hoeveel spijt hij heeft dat hij jarenlang ’s avonds op de bank heeft gezeten om naar nietszeggende programma’s te kijken.

“Ik heb niets meer te lezen!”

Een zin waarvan hij tot een paar maanden geleden nooit had gedacht dat hij hem zou uitspreken. Hij kijkt mij verwachtingsvol aan. Zo gaat het al een tijdje. Hij vraagt advies, koopt een of meerdere boeken en komt dan weer terug voor meer. Tot dusver was ieder advies een schot in de roos, maar ooit gaat het natuurlijk een keer mis. Vooral bij het aanbevelen van boeken die je zelf niet hebt gelezen is er een bepaald risico. Zelf lees ik veel, maar alles door elkaar. Thrillers, fantasy, romans, Young Adult. Zelfs een dichtbundel op zijn tijd is mij niet vreemd, hoewel het wel beperkt blijft tot Levi Weemoedt of Hans Dorrestein.

Robert Bryndza

“Ik weet wel een goede serie voor u.” Ik loop naar de boekentafel en laat hem de serie zien van Robert Bryndza. De in Slowakije woonachtige Brit knalde een paar jaar geleden uit de statblokken met “Het meisje in het ijs”. Het was het eerste deel in een serie over inspecteur Erika Foster. Hij wordt vergeleken met M.J. Arlidge en daarom uitermate geschikt voor mijn klant. Hij pakt het boek op en bekijkt de achterkant. “Ja, dat is inderdaad wel wat. Zes delen, dat is ook wel lekker. Wat heb je nog meer?” Ik laat hem ook de driedelige serie van J.D. Barker zien over inspecteur Sam Porter. Het is een bloedspannende serie over een seriemoordenaar die Dr. Hannibal Lecter naar de kroon steekt. Volgens een kreet op één van de drie boeken liggen er nachtmerries voor de lezers op de loer.

“Je maakt het mij wel lastig, Allebei deze serie lijken mij geweldig.” Ik kan het alleen maar beamen. De serie over Sam Porter ben ik zelf aan het lezen en hoewel de nachtmerries mij nog niet hebben bereikt, heeft het eerste deel mij wel behoorlijk in de ban. “Ik begin met die boeken van Bryndza.” De achternaam van de auteur krijgt een onherkenbare klank waarbij ik moet aantekenen die ik mij er zelf ook nooit aan waag. Bij mijn klant klinkt het een beetje als Brinta, maar ik begrijp welke hij wil. Ik pak het eerste deel en loop er mee naar de toonbank. Mijn klant loopt achter mij aan en legt ook de andere delen neer. “Je weet toch dat een deel niet genoeg is?”. Hij kijkt mij met een inmiddels vertrouwde glimlach aan. “Als ik ze allemaal koop dan scheelt het mij weer een paar ritjes naar het centrum.” Met Arlidge en Adler-Olsen ging het inderdaad ook op deze manier.

A.J. Arlidge

“Die andere serie mag je voor mij apart houden, die kom ik halen als ik deze uit heb. En er komt ook nog een nieuw deel uit van Arlidge. Die wil ik ook graag hebben, samen met dat geschenkboekje. Die is ook van hem.” Ik beloof dat ik ze zal reserveren. “Heeft u er wel eens aan gedacht om tussendoor ook eens iets anders te lezen?”, vraag ik nadat hij heeft afgerekend. Hij kijkt mij vragend aan. Ik vertel hem dat hij nu alleen thrillers leest en dat daar helemaal niets mis mee is. Na zoveel moord en doodslag is het echter ook wel eens leuk om een roman te lezen. Het kan voor iedere lezer een geheel nieuwe wereld openen als je het aandurft om je horizon een tikkeltje te verbreden.  Hij kijkt mij langdurig aan. “Tja”, zegt hij tenslotte. “Mijn vrouw heeft dat ook al eens gezegd. Zelf leest ze van alles, vooral die Riley, maar dat is niets voor mij.” Dat begrijp ik, maar er zijn heel veel mooie boeken waarvan ik bijna zeker weet dat u ze ook zal waarderen. Gewoon iets om over na te denken. Zo niet, dan zijn er nog meer dan voldoende thrillers om u jaren zoet te houden. “Ik zal er over nadenken”, zegt hij.

J.D. Barker

Ik leg de boeken van J.D. Barker voor hem apart en maak een aantekening voor het nieuwe boek van Arlidge dat volgende week gaat verschijnen. Aan het eind van de dag gaat de telefoon. “Dat eerste deel is ontzettend spannend. Dat wilde ik even laten weten. Morgen komt mij vrouw langs en die wil graag zo’n roman lezen waar je het over had. Die heeft het nu wel even gehad met die Riley. Als zij het een mooi boek vind, dan ga ik hem ook lezen. Beloofd!”

Ik heb het hier al eerder gezegd, maar wat is het toch geweldig om de hele dag boeken te mogen verkopen.