Column

Na jaren van hard werken zonder noemenswaardige resultaten kwam vorig jaar het succes voor mijn boekwinkel in Almere-Haven. Vanaf maart kwam de wind in onze rug en aan het eind van het jaar kregen wij het voor elkaar om de beste decembermaand ooit te realiseren. Januari en februari van 2020 bleken ook records te verpulveren en de boekenomzet ging door het dak. Vaak een verdubbeling van vorig jaar en soms zelfs de beste week ooit. Waar ging dit eindigen?

We keken uit naar de boekenweek. Werd het de definitieve bevestiging dat wij op het juiste spoor zaten? De aftrap op zaterdag was overweldigend en we konden niet wachten op de maandag. Maar toen kwam corona als een wervelwind naar Nederland. Er waren al alarmerende berichten gekomen uit Italië, maar naïef als wij waren dachten we toen dat het voor ons land wel zou meevallen. Geen knuffelcultuur, afstandelijker, noem alles maar op waarmee wij het hebben proberen te bagatelliseren.

Nachtkaars

Op Schiphol heb ik de wereldwijde SARS-crisis van dichtbij meegemaakt en toen werden er bij de douane desinfecterende matten neergelegd waarop iedereen die ons land wilde binnenkomen goed z’n voeten moest vegen. De winkels bleven open, niemand had het over mondmaskers en het leven ging op dezelfde voet verder. Hoe anders is het nu. Op Schiphol zijn bijna alle winkels gesloten en ook in Almere-Haven neemt iedereen maatregelen. De boekenweek ging uit als een nachtkaars en hoewel het toch nog één van de beste in de relatief korte geschiedenis van mijn winkel werd, bleek het feestgevoel al snel verdwenen. Hoe moet je blij zijn om je goede omzetten als je leest dat er elders in het land mensen doodgaan of ernstig besmet zijn geraakt door een onzichtbare vijand? Natuurlijk denk je in eerste instantie aan jezelf. Als een soort overlevingsinstinct. Hamsteren in je brein. Wat gaat dit voor mij betekenen? Gaat mijn winkel nu alsnog failliet? Hoe gaat het met mijn kinderen? Kan ik straks de huur nog betalen? Hoe moet het als we straks maanden dicht gaan? Is al het harde werken van de afgelopen maanden voor niets geweest?

Ik denk dat veel – zo niet alle – mensen en ondernemers dit in de eerste dagen gedacht hebben. Je mag het menselijk noemen. Het verdwijnt meestal snel, vooral als je de omvang van deze hele situatie gaat begrijpen. Het drama. De niet te bevatten gevolgen voor zo verschrikkelijk veel mensen. Toch probeer je als winkelier zo lang mogelijk open te blijven. Ik in ieder geval wel. Onderliggend toch ook vanwege zoiets banaals als geld. Daarvoor ben je ondernemer, dat schakel je niet zo heel snel uit. Onverstandig? Misschien. Onverschillig? Dat zeker niet. Mijn grootste drijfveer om mijn winkel open te houden is toch hetgeen dat mij in éérste plaats ondernemer maakt. Het bieden van service. Wij hebben een PostNL balie waardoor vooral de wat oudere mensen toch met elkaar in contact kunnen blijven. Het versturen van kaarten en pakketjes heeft de afgelopen dagen een vlucht genomen. Grootouders die kleurboeken naar hun kleinkinderen sturen, kinderen die aan hun opa en oma denken. Medicijnen die worden opgestuurd.

Sociaal probleem

Daarnaast hebben wij een geldautomaat waar ook in deze barre tijden veel mensen gebruik van maken. Die het lastig vinden om dat buiten op straat te moeten doen. En niet te vergeten: we verkopen verstrooiing en afleiding. Van het allerhoogste niveau. Boeken en tijdschriften. Voor jong en oud. Wat moet je doen als je vrijwel de hele dag moet thuisblijven? Niet voor een week maar mogelijk voor langere tijd? De kranten die wij aan het eind van de dag overhouden leveren wij af bij het plaatselijke verzorgingshuis in plaats van ze weg te gooien in de stortbakken voor oud papier. Die mensen kwamen normaal naar onze winkel maar kunnen en mogen nu de straat niet meer op.

Een mooie opsomming. Praat ik het goed dat ik blijf werken? Er is een groot verschil tussen wat moet en wat mag. Het volgen van regels en het eigen initiatief om daarvan af te wijken. De geschiedenis staat bol van voorbeelden van hoe het wel en niet had gemoeten.

Het is moeilijk. Wij doen ons best om de hele dag onze handen te ontsmetten, zoveel mogelijk afstand te houden. Geen contant geld meer aan te nemen. Mensen aan te spreken als ze zich in onze winkel niet aan de voorschriften houden. Mensen te helpen, soms met een simpel praatje. Je bent je bewust van het risico dat je loopt, maar je ziet ook dat mensen toch ook op zoek zijn naar de producten die je verkoopt. Ik ben geen supermarkt, maar vervul met mijn assortiment mijns inziens toch een sociale functie. Waar ben je nog als mens en als volk zonder boeken, tijdschriften en kranten? Voor veel mensen is het lezen van boeken het enige wapen tegen de eenzaamheid. Een sociaal probleem dat juist in deze tijd steeds meer de kop opsteekt.

Of probeer ik het goed te praten dat ik iedere dag nog mijn huis verlaat om mijn winkel te openen? Zit er ook niet ergens dat stukje eigenbelang in waarmee ik hartstochtelijk vecht om mijn winkel overeind te houden. Verpakt in een rookgordijn van service verlenen en dienstbaarheid.

Heilig

Ik moet eerlijk bekennen dat ik het niet altijd weet. Ook ik ben bang voor het virus. In mijn hoofd stuiter ik werkelijk alle kanten op. Ik geloof heilig in het belang van lezen en informatie. Ik zie boeken als bijna iets heiligs. Boeken zijn zuurstof, boeken zijn een bescherming voor lichaam en geest. Ze kunnen echter niets tegen het virus dat ons allemaal bij de strot grijpt. Maar toch… Het is een duivels dilemma en mogelijk dat andere winkeliers hetzelfde voelen voor de producten die zij verkopen. Ik hou mijn winkel open tot het niet meer mag. Tot het niet meer kan.

Ik hoop dat ik op dit moment gelijk heb en ik kan later in de tijd alleen maar hopen dat ik het om de juiste redenen heb gedaan.

Mevrouw De Waal, een vaste klant van onze winkel, loopt op de toonbank af met twee boeken in haar hand. De verzamelde liedjes en gedichten van Willem Wilmink – een bundeling die wij eigenlijk altijd op voorraad hebben – en De Bourgondiërs van Bart van Loo. Laatstgenoemde blijkt een cadeau te zijn voor haar schoonzusje in Amsterdam.

Oek de Jong

“Die is gek van de schilderijen van Jan van Eyck en dit boek heeft ze nog niet. Ideaal voor haar verjaardag.” Ik pak het in en reken de boeken met haar af. Ondertussen praten wij nog door over verschillende boeken en komen ook de Zeven Zusters van Lucinda Riley voorbij. “Ik snap niet dat het eerste deel van die keukenmeidenserie al twee jaar achter elkaar het bestverkochte boek van Nederland is”, zegt ze daarover. Ik vertel dat het ook mijn genre niet is maar dat Riley wel degelijk een zegening voor de boekwinkels is. “Die boeken zijn trouwens beter geschreven dan u denkt en blijken verslavend te zijn voor bijna iedereen die eraan begint. Niet alleen het eerste deel vliegt over de toonbank maar ook de andere delen van de serie.” Ik kan mij er niets bij voorstellen, zegt mevrouw De Waal resoluut. “Volgens mij is het gewoon een soort bouquetreeks voor mensen die nooit iets anders lezen dan kasteelromannetjes.” Mevrouw De Waal is een veellezer en verslindt met name romans van de grote schrijvers van deze en de vorige eeuw. Maarten ’t Hart, Oek de Jong, Ilja Leonard Pfeijffer, Pascal Mercier, John Maxwell Coetzee, Isabel Allende en ga zo maar door.

“Weet u wat?”, zeg ik. “U krijgt het eerste deel van mij gratis en voor niets. Als u het echt niets mocht vinden, dan geeft u hem terug. Als u na het lezen ook deel twee wil kopen, dan rekenen wij hem alsnog af.” Ze kijkt mij argwanend aan, op zoek naar een addertje onder het gras. Ik kijk zo onschuldig mogelijk terug en wacht op haar reactie. “Je bent een schurk”, zegt ze uiteindelijk. “Je weet dat ik deze uitdaging niet kan weigeren.” Rotzak die je bent. Ze lacht breeduit terwijl ze het zegt. Ze belooft dat ze in het weekend aan het boek gaat beginnen en ik stop het eerste deel van de Zeven Zusters in de papieren tas waarin ook Wilmink en Van Loo al een plekje hebben gevonden. Maandag krijg je het weer terug, zegt ze in volle overtuiging. Ik zet deel twee en drie vast voor u klaar, is mijn antwoord.

De Zeven Zusters

Maandag staat mevrouw De Waal weer in de winkel. Ik zie meteen aan haar blik dat ik de uitdaging heb gewonnen. Zij ziet direct dat ik het al weet. “Wat ben je toch een rot vent. Je wist het!”. Ze had de hele zaterdag gelezen en met iedere pagina van het boek kreeg Lucinda Riley haar meer in een ijzeren greep. Ze kon het amper wegleggen en had maar één wens: het boek zo snel mogelijk uitlezen. Ze moest weten wat er allemaal nog ging gebeuren. “Je hebt geen gelijk”, zegt ze vals. “Ik wil niet alleen deel twee en drie, ik wil ze allemaal. Hoeveel zijn er?” Op dit moment zes delen en ik heb ze allemaal liggen, vertel ik haar. Deel zes is nog maar net uit. Zonder blikken of blozen koopt ze de resterende vijf delen van de Zeven Zusters. “Onvoorstelbaar”, zegt ze. “Het is veel beter geschreven dan ik dacht. Hoewel het geen hoogstaande literatuur is, weet die Riley wel hoe ze een verhaal moet vertellen. Het weet mateloos te intrigeren en ik wil gewoon weten wat er nog meer gaat gebeuren.” Ik zei het toch? De boeken zijn voor heel veel vrouwen een verslaving. Mevrouw De Waal knikt afwezig terwijl ze de achterkant van het tweede deel bekijkt. Ik hoor haar goedkeurende geluiden maken waarna ze de boeken in haar tas stopt. “Nou, je ziet mij wel weer zodra ik ze heb gelezen.”

“Goedemiddag, mevrouw. Ik heb u een tijdje niet gezien.”

Deel 7

Na een afwezigheid van enkele weken staat mevrouw De Waal weer voor mijn toonbank. “Ik heb ze uit!” is het eerste wat ze zegt. Die boeken zijn verslavend, je had helemaal gelijk. Ik durf toe te geven wanneer ik mij heb vergist. Wat kan dat mens vertellen, onvoorstelbaar. Ik heb nu zes delen uit maar het heet de Zeven Zusters. Waar is deel zeven? “Tja… dat gaat nog wel een jaartje duren”, zeg ik voorzichtig. “Deel zes is nog maar net verschenen. Ik denk dat Lucinda Riley het laatste deel nog aan het schrijven is.” Mevrouw De Waal kijkt mij met totale verbijstering aan. Nog niet verschenen? NOG NIET VERSCHENEN???? Hoe moet dat dan? Ik wil verder lezen. Ik moet weten hoe het verder gaat. Ik kan toch niet zomaar een jaar wachten? Nog een jaar? “Wat heb je mij aangedaan?” Ik kan het ook niet helpen, mevrouw. Ze heeft nu eenmaal tijd nodig om te schrijven. Gelukkig zijn er nog genoeg andere boeken die u kunt lezen. Ik heb een winkel vol met goede boeken.

“Goede boeken? Ik wil iets van Riley!”

Deel zeven gaat echt nog een jaar duren ben ik bang. Het lijkt erop dat u behoorlijk verslaafd bent geraakt aan haar boeken. Ik heb u nog zo gewaarschuwd, maar u wilde natuurlijk niet luisteren. “Ja, ja…. Iedereen heeft een hekel aan wijsneuzen. Je hoeft het niet in te wrijven, schurk die je bent.” Ze kijkt mij enigszins wanhopig aan. Als u wilt heb ik nog wel andere boeken van haar. Niet over de zussen, maar wel van dezelfde auteur.

“ECHT WAAR???? Zeg dat dan meteen. Waar staan ze?”

Als retailer had ik het grootste deel van mijn werkzame leven weinig met de verkoop van jeugdboeken. Ik vond het leuk om ze af en toe te lezen. Dat wel. Met series als de Hongerspelen, De Grijze Jager en de jeugdboeken van Jo Nesbø over Dr. Proktor heb ik mij bijzonder goed weten te vermaken. Ook Mirjam Mous, Rick Riordan en – meer recent – Natasza Tardio waren mij niet vreemd.

Paul van Loon

Toen ik lang, lang geleden bij Jan Haverman in Osdorp mijn eerste stappen binnen de boekenwereld mocht zetten, zag ik molens met pockets van Pietje Bell, Tup & Joep en de Botjes serie. Meer achterin de winkel kan ik mij een kast van Lemniscaat herinneren met alles van Thea Beckman, Jan Terlouw en Evert Hartman. Veel verkoop kan ik mij echter niet (meer) voor de geest halen. In mijn jaren bij AKO op het Centraal Station van Amsterdam en later de winkels op de luchthaven Schiphol werden er ook maar weinig jeugdboeken verkocht. Er waren nog geen losers en mutsen en het assortiment bleef daarom beperkt tot Nijntje, Geronimo Stilton en Paul van Loon. Meer ruimte was er niet en de verkoopcijfers waren ook niet echt spectaculair.

Toen ik als zelfstandig ondernemer in Almere-Haven begon bleek ik mij plotseling midden in de jeugdboeken te bevinden. Vanaf de start was er een groot assortiment prentenboeken en tafels en kasten vol met Dikkie Dik, Rupsje Nooitgenoeg, Kikker en Gonnie & Gijsje. Complete series met dagboeken van een muts, het leven van een loser, de avonturen van Niek de Groot, dikke pillen van Fantasia en uiteraard Carry Slee, Dolfje Weerwolfje, Superjuffie, Floortje en Mees Kees. Nog nooit had ik zoveel jeugdboeken bij elkaar gezien. Voor de verkoop en het klantadvies hadden wij gelukkig Simon in dienst. Overgenomen van de vorige eigenaar. Simon had twee jonge dochters en wist zodoende heel goed in te schatten welke boeken geschikt waren voor moeders en kinderen die bij ons op zoek waren naar een geschikt boek. Hielp ik zelf een klant dan vroeg ik tussendoor even aan mijn collega of dat boek van Tom de Groot wel geschikt was voor een jongen of meisje van negen jaar.

Gruffalo

Hoe meer ik de winkel in mijn vingers kreeg, hoe meer ik het verkopen van jeugdboeken leuk ging vinden. Nou is het sowieso leuk als je binnen je eigen winkeltje ziet dat een bepaald genre goed verkoopt en de jeugdboeken gingen vanaf de eerste dag als een speer. Ik bestelde opvallende displays voor de boeken van Nijntje, Kikker en Dikkie Dik, er kwam een molen met prentenboeken en een prachtige grote Gruffalo waarin alle boeken en pluchebeesten van de serie konden worden gepresenteerd. Langzaam maar zeker groeide mijn kennis en liefde voor de jeugdboeken en op een gegeven moment merkte ik dat ik steeds minder op zoek moest naar het advies of de bevestiging van Simon. Na de komst van het ING-servicepunt in maart 2018 kregen de jeugdboeken een nieuwe – en nog betere – plek in de winkel waarbij het mogelijk was het volledige assortiment uit te breiden. Vooral de prentenboeken en de leesboeken voor de jeugd van zeven tot negen jaar kregen meer ruimte. Er kwamen nieuwe displays, nu voor Rupsje Nooitgenoeg en de boeken van de Gorgels. Populaire series van Vivian den Hollander, Carry Slee en Manon Hoffman werden volledig neergezet en ook op het gebied van AVI en dyslexie was nu voldoende ruimte. Als slagroom op de taart gingen wij onlangs ook samenwerken met uitgeverij Zwijsen en begonnen we met een zogenaamde pop-up store in onze winkel met veel educatieve spellen van Dolfje Weerwolfje, de Gorgels, Maan Roos Vis, Woezel & Pip en Rompompom. Een prachtig initiatief die tot dat moment voornamelijk bij grotere boekwinkels als De Drvkkery in Middelburg en Broekhuis in Hengelo was te zien.

Margje Woodrow

Het gaat te ver om de jeugdboeken nu mijn grote passie binnen het boekenvak te noemen, maar in tegenstelling tot mijn eerste twee jaar in Almere-Haven spelen ze inmiddels geen onbeduidende bijrol meer. Al vele jaren zijn de jeugdboeken een belangrijk onderdeel van iedere boekwinkel en zijn er steeds weer duidelijke omzetstijgingen te zien. De Young Adult laat het nog een beetje afweten bij ons. Wel verkopen wij heel goed de spannende politieromans van Mel Wallis de Vries met in haar kielzog snel aan populariteit winnende auteurs als Margje Woodrow, Cis Meijer, Eva Burgers en Sophie McKenzie. Feit is echter dat de jeugdboeken de laatste jaren een volwaardige rol binnen het assortiment van mijn winkel hebben gekregen. Ik heb mij er veel meer in verdiept en weet ook de jongste klanten een goed en verstandig advies te geven. Het geeft enorm veel voldoening en plezier om ouders met kinderen steeds te zien terugkeren naar de winkel om bij ons hun boeken te kopen. We luisteren ook zo goed mogelijk naar de jonge lezers om te ontdekken waar hun interesse precies naar uit gaat. Wat ze nog meer lezen behalve de boeken die ze bij ons kopen.

We leren ervan en bestellen van daaruit weer andere boeken of series waarvan we soms het bestaan niet eens wisten. Luisteren is ontzettend belangrijk in een winkel en de meeste klanten willen ook graag gehoord worden. Een prachtige wisselwerking waar je als ondernemer alleen maar beter van kan worden. Het vergaren van kennis is cruciaal en het is een op zich simpele manier om je positie als boekwinkel te versterken. Aan de Young Adult kast gaan wij dit jaar ook werken. Betere titels, meer luisteren en op die manier nog meer inspelen op de wensen van de klant. Al is het alleen maar omdat die grote groep kinderen tussen de zeven en negen jaar, die nu voor een groot deel de omzet in jeugdboeken bepalen, op een gegeven moment de leeftijd bereiken dat ze naar andere boeken gaan zoeken.

Aan ons de schone taak om daar klaar voor te zijn en ze vooral aan het lezen te houden.

Soms weet je niet wat je meemaakt in je eigen winkel. Zes jaar lang hebben wij moeten vechten voor ons bestaan, waarbij kleine pieken en diepe dalen elkaar moeiteloos leken af te wisselen. Na een goede week was er de hoop dat het keerpunt was bereikt, maar een week later was de stijging in omzet alweer tenietgedaan. De redenen waarom het zo moeizaam ging waren wel bekend, maar het ontbrak aan middelen om er structureel iets aan te doen.

Na jaren van vechten tegen de spreekwoordelijke bierkaai, kwam in het voorjaar van 2019 dan eindelijk de kentering. De omzetstijging van maandag (t.o.v. het vorige jaar) werd op dinsdag niet weer verloren. Sterker nog, ook op dinsdag zagen wij een groei in omzet. En op woensdag. Aan het eind van de week stond er een voorzichtig plusje en de week daarna weer. De dip in de zomermaanden bleek minder groot dan verwacht en in de aanloop naar de feestdagen zagen wij een recordomzet in december al een beetje aankomen. Eindelijk vielen de stukjes in elkaar en werd de winkel steeds meer gevuld met nieuwe producten. Het werd voller en de klanten wisten vaak niet waar ze allemaal moesten kijken om al die prachtige nieuwe boeken, wenskaarten, notebooks en tijdschriften in zich op te nemen. Soms kregen wij een kritische opmerking dat bepaalde winkelpaden voor die extra brede scootmobiel niet meer zo makkelijk begaanbaar waren maar de meeste klanten kwamen met complimenten en vaak met stapels boeken en andere producten bij de toonbank.

Almere-Haven

De eerste twee maanden van dit nieuwe jaar waren onvergetelijk. Nog nooit eerder hadden wij in de eerste zestig dagen van het jaar zoveel boeken verkocht. Zoveel omzet gemaakt. Zoveel plezier gehad. Zoveel blije en tevreden klanten gezien. Wat medio maart 2019 als een rustig briesje begon was inmiddels uitgegroeid tot een flinke wind in de rug. Zaterdag begint de Boekenweek met een geschenkboekje van Annejet van der Zijl – Leon & Juliette – en een mooi en vooral spraakmakend essay van Özcan Akyol. Zeven dagen waarin voor onze winkel de boeken weer extra onder de aandacht worden gebracht. Dagen waarin de liefhebbers van lezen met groot gevoel van verwachting naar de boekwinkel gaan en zich in Almere-Haven kunnen vergapen aan – en verwonderen over – al die prachtige boeken die wij op voorraad hebben. Onze tafels en kasten puilen uit van mooie, spannende, ontroerende, intrigerende, meeslepende en verbijsterende verhalen, die bijna letterlijk vragen om gekocht en gelezen te worden. Om vanuit onze winkel een nieuw huis te vinden en daar een plaats te krijgen in een overvolle boekenkast of op een nachtkastje dat al veel meer wonderlijke boeken heeft mogen verwelkomen.

Als eigenaar van een opbloeiende boekwinkel is de Boekenweek een prachtig moment om te zien waar wij precies staan. Kunnen wij voldoen aan de verwachtingen? Gaan wij ook tijdens deze dagen van ultiem leesgenot weer verder groeien en met onze benen steviger in de aarde staan? Als retailer en liefhebber is de Boekenweek voor mij het moment van de waarheid. Het is geen week die bepalend zal zijn voor de rest van dit jaar, maar je mag het als boekhandelaar wel zien als een tussentijds rapport. Wat voor cijfers ga ik krijgen, zijn mijn klanten tevreden over de weg die wij met onze winkel zijn ingeslagen. De basis voor een mooie toekomst is al gelegd en ondertussen stevig aangestampt. Plotseling zit alles mee en valt het kwartje steeds vaker onze kant op. Kunnen wij met onze winkel echter ook pieken in een week waarin het volledig om boeken gaat? Boven onszelf uitstijgen?

Rebellen en dwarsdenkers

Het thema van de Boekenweek is dit jaar Rebellen en Dwarsdenkers. Vooral in dat laatste kan ik mij wel herkennen. Op de positieve manier dan wel te verstaan. Afwijkend. Beweging krijgen in allerlei vastgeroeste patronen en denkwijzen. Creatief. Op zoek naar andere wegen als blijkt dat de meest logische route niet – of niet voldoende – blijkt te werken. Out of the box, om er maar eens een mooie Engelse uitdrukking tegenaan te gooien. Normaal geef ik nooit zoveel om al die verschillende thema’s. Ik weet eerlijk gezegd al niet eens meer wat die van vorig jaar precies was. Of het jaar daarvoor. Dit jaar lijkt het thema mij echter persoonlijk toe te spreken. Alsof iemand bij het CPNB mijn winkel in Almere-Haven in gedachten had bij het bepalen van de juiste sfeer die in 2020 als een warme deken over de Boekenweek moet hangen. Volgens heeft de omslag van onze winkel ook voor een deel met dat dwars denken te maken. Nieuwe ideeën, een andere benadering dan misschien gangbaar is binnen de retail en de in sommige gevallen vrij conservatieve wereld van het boek. Je eigen gang gaan en niet te veel nadenken over wat andere boekwinkels doen of wat ze vanuit het boekenvak soms voorschrijven. Overal van leren, de juiste elementen eruit zien te halen en het vervolgens doen op de manier die jou het beste lijkt. Die aansluit bij jouw visie op het boekenvak, op retail, op het verkopen van boeken en tijdschriften. Zo ingewikkeld is het allemaal niet. Vaak is het een kwestie van je mouwen opstropen en je ogen goed openhouden. Kijk wat je in jouw winkel allemaal opvalt. Probeer de dwarsverbanden te zien en daarop te anticiperen. Wat wil het zeggen als je veel museum(wens)kaarten verkoopt? Als er plotseling meer literaire boeken over de toonbank gaan? Als de puzzeltijdschriften meer of juist minder gaan verkopen? Waar vragen je klanten – soms zonder woorden – naar? Wij passen ons assortiment vaak aan op basis van de dingen die wij zien, horen, merken of vermoeden. Veel is puur op gevoel en gelukkig zitten wij er de laatste maanden weinig naast. We proberen creatief te zijn en altijd manieren te vinden om te verrassen. Ons wat minder te laten leiden door emotie of door het meest gangbare.

Dat dwarsdenken is zo gek nog niet.

Al sinds jaar en dag worden de thrillers – binnen een bepaald deel van de boekenwereld – niet serieus genomen. Bij programma’s als DWDD en andere talkshows zitten met vaste regelmaat auteurs van literaire romans en/of non-fictie aan tafel om te vertellen over hun werk. Ook binnen het beroemde boekenpanel van Matthijs van Nieuwkerk vliegen de superlatieven over tafel als het gaat om een onbekend werkje uit een land als Italië of het sprankelende debuut van een verder totaal onbekende en onbegrepen twintigjarige auteur uit het zuidwesten van Kroatië.

Saskia Noort

Verhalen die je moet pellen als een ui, gelaagd met verborgen verdriet of juist van het papier spattende emoties. Instemmend en ontroerd vertellen ze er op televisie vol passie over en de volgende dag rennen de mensen naar de boekwinkel om die pareltjes aan te schaffen. Eerlijk is eerlijk: voor de boekhandel zijn dat ultieme momenten van geluk en de besproken boeken zijn inderdaad vaak prachtig geschreven. Een spannend boek zal je er echter niet of nauwelijks tegenkomen. Als ze er incidenteel wel zijn komen er altijd vergelijkingen met Patricia Highsmith of Ruth Rendell. Om er toch nog een dun literair sausje overheen te kunnen gieten. De thriller – het spannende boek – is over het algemeen het rare broertje binnen de literatuur. Ik kan mij op televisie nog verhitte discussies herinneren tussen de inmiddels overleden Gerrit Komrij en Saskia Noort, waarbij eerstgenoemde alle spannende boeken op één hoop wist te vegen en het allemaal omschreef als de reinste verspilling van woord en papier.

Charles den Tex

Nou is het in een bepaald opzicht ook wel een beetje de schuld van de auteurs van het spannende boek. De grootste fout is denk ik geweest om de term literaire thrillers te gaan gebruiken. Openlijk werd er toenadering gezocht tot de andere kant van de familie, maar wel in de hoop dat niemand het zou merken. Wie kan zich echter iets voorstellen bij die term, tenzij het om thrillers gaat zonder enige spanning? Noem het dan gewoon een roman, zoals Saskia Noort, Esther Verhoef en Simone van der Vlugt dat ondertussen doen. Zoals altijd nemen de dames het voortouw. De vraag is of het ze het respect en de waardering van de literaire wereld heeft opgeleverd. Het zal ze waarschijnlijk geen donder kunnen schelen. Feit is alleen wel dat romans en non-fictie door alle praatprogramma’s dusdanig worden gepromoot dat het voor spannende boeken steeds lastiger aan het worden is om dezelfde verkoopcijfers te behalen. Voor Baldacci, Grisham, Brown, Nesbø en andere grote namen geldt dit niet, maar voor de rest van de schrijvende meerderheid is het over het algemeen erg moeilijk om de top tien van Nederland structureel te bereiken. Suzanne Vermeer is een positieve uitzondering, maar dat is helaas niet het vlaggenschip van het spannende boek dat de strijd om meer respect en hogere verkoopcijfers voor haar Nederlandse collega’s kan gaan realiseren. De auteurs zullen dus zelf in actie moeten komen. Maak jezelf zichtbaar. Kom met je hoofd op televisie. Charles den Tex schrijft geweldige thrillers maar was nog nooit zoveel en dominant op televisie als toen hij samen met Anneloes Timmerije in 2014 een roman had geschreven. Er moet toch ergens in Hilversum een populair programma te vinden zijn waar voor spannende boeken een plaats aan tafel is? De meeste auteurs van thrillers zijn veel toegankelijker dan die van het literaire werk. Die zich een jaar lang eenzaam opsluiten in de kelder van hun woning en zich met honderd stokslagen pijnigen om al die emoties uit hun pen te laten vloeien. Dat levert vaak prachtige boeken op die ook ik soms met bijzonder veel plezier en waardering tot mij neem. Schrijvers van spannende boeken zijn over het algemeen dagelijks op fora en Facebook te vinden en lijken soms net echte mensen. In die herkenbaarheid zit denk ik de mogelijke sleutel tot het succes.

J.K. Rowling

Werk samen met boekwinkels, laat je nog meer zien, maak lawaai. Hier ben ik! Ik ben het waard om gekocht en gelezen te worden. Bedenk dat Dan Brown en J.K. Rowling ook jarenlang niet serieus werden genomen en nu lachend vanuit het geldpakhuis van Dagobert Duck een lange neus trekken naar al die uitgeverijen, praatprogramma’s en critici die het niet in hen zagen zitten. Denk je dat Lucinda Riley het makkelijk heeft gehad? Ook de lokale boekhandel kan een grote rol van betekenis spelen. De literaire supersterren in Nederland gaan massaal naar Donner en Broese vanwege de wet van de grote getallen. Alle lokale boekwinkels bij elkaar hebben echter veel meer te vertellen en schrijven de regels van hun eigen succes. Geef ruimte aan thrillers. Het publiek hiervoor loopt werkelijk overal. De auteurs in Nederland zijn er doorgaans wel voor te porren. Ik probeer in mijn winkel ook alles te doen om naast romans en non-fictie zoveel mogelijk spannende boeken te verkopen. Bij de opening van mijn winkel in 2013 kwam Loes den Hollander de deur openen en Simon de Waal kwam niet zo heel veel later kennis maken met zijn lezers in Almere-Haven. Linda Jansma kwam voor een thuispubliek en had een onvergetelijke middag. Ik beloof je: het werkt. Hun boeken gaan bij mij nog steeds in mooie aantallen over de toonbank.

Ilse Ruijters

Binnenkort heb ik de boekpresentatie van Marelle Boersma en op de dag vóór de Boekenweek komt Ilse Ruijters naar mijn winkel om vanaf 10:00 uur klanten te attenderen op haar nieuwe boek “Meisje van me”, een spannende thriller welke september vorig jaar is verschenen. Een initiatief van de auteur zelf, die in Almere woont, en heel duidelijk begrijpt dat het succes niet vanzelf komt. Als auteur van spannende boeken komen de stokslagen pas nadat het boek is geschreven. Dan pas geef je jezelf bloot aan je lezers, laat je zien hoeveel je van jezelf in je werk hebt gestopt. Ben je kwetsbaar en strijdvaardig. Dit is mijn boek. Samen met de boekwinkel vecht ik voor erkenning en bestaansrecht.

En geloof mij nou maar: Ilse en veel van haar collega’s verdienen ieders aandacht.

Ook in Almere-Haven is duidelijk te zien dat het de laatste jaren moeilijke tijden voor winkeliers zijn geweest. Veel winkelpanden staan leeg nadat een ondernemer al dan niet gedwongen het besluit heeft genomen zijn bedrijf te sluiten.

Ons winkelcentrum ligt als een soort slang binnen het stadshart van Almere-Haven, het oudste deel van Almere. In hoeverre de term oud hier enige waarde heeft. De winkelstraten slingeren zich door het centrum en eigenlijk is het totale gebied te groot voor het aantal inwoners. Er wordt al lange tijd gesproken over de noodzaak van inkrimpen en met name de aftakkingen langs de grachten lijken hun langste tijd te hebben gehad. Op de Markt, het plein waar doorgaans allerlei – maar feitelijk te weinig – activiteiten worden georganiseerd, heeft de laatste twee jaar een ware slachting plaatsgevonden. De ABN/AMRO, RABO en ING waren de eerste die vertrokken en enorme panden achterlieten. Kledingwinkel Vögele vertrok uit het eerste winkelpand van Almere, de juwelier hield het voor gezien, de drogist besloot te stoppen, een van de vele opticiens zag het niet meer zitten, de elektronicawinkel sloot haar deuren, de bakker verdween en ook de winkel met tweedehandskleding is inmiddels slechts een herinnering. Misschien ben ik er een paar vergeten, zo snel is het allemaal gegaan. Er kwamen een paar kappers voor terug, waar wij in Almere sowieso al geen gebrek aan hadden. De Markt blijft echter een trieste vertoning, ondanks verschillende pogingen van de gemeente om het plein aantrekkelijker te maken. Het ophangen van dure verlichting maakt de aanblik van gesloten rolluiken en afgeplakte ramen alleen maar treuriger. Feitelijk hakt de Markt het winkelcentrum keihard in tweeën en merk je aan alles dat de winkels aan de andere kant van het plein het steeds moeilijker krijgen. In plaats van een ideale plek voor de zo noodzakelijke terrasjes en horeca dreigt het nu een krater te worden midden in het hart van Almere-Haven. Waarbij het niet helpt dat de gemeente een vergunning geeft aan een viskraam op steenworp afstand van de nabij de Markt gelegen viswinkel. Hoe moeilijk kan je het bestaande winkeliers maken?

Toch is het interessant om te zien wat er allemaal mogelijk is binnen een winkelcentrum dat moet vechten voor haar recht om te bestaan. Je merkt dagelijks dat er allemaal verschillende belangen zijn. Verhuurders van winkelpanden vragen nog altijd waanzinnige huurprijzen en staan liever een jaar of langer met lege panden dan dat ze een verdrinkende ondernemer een reddingsboei toewerpen. Huurverlaging gaat samen met vermindering van de waarde van het vastgoed en is dus niet het eerste waar een verhuurder aan denkt. Zo kan het gebeuren dat het pand van Vögele al drie jaar leeg staat en niet kan meewerken aan de wederopstanding van het winkelcentrum. Ik geloof best dat kleding met groot gemak online kan worden gekocht. Ik merk het aan de enorme aantallen pakketten die via de PostNL balie in mijn winkel dagelijks retour gaan. Het is echter maar de vraag of op internet de bomen tot de hemel blijven groeien. Wat gaat er gebeuren als de rente straks weer gaat stijgen en veel investeerders van onlinebedrijven hun geld op een andere manier gaan beleggen. Dan zou het best wel eens einde oefening kunnen zijn – in hun huidige vorm – voor Zalando, H&M en al die andere bedrijven die nu nog zonder verzendkosten leveren en een vrijwel onbeperkt retourrecht hanteren. Ik weet dat veel fysieke winkels de laatste jaren ten onder zijn gegaan. Sla de krant open en je leest over bekende ketens die de deuren sluiten. Toch denk ik dat het einde van de negatieve spiraal langzaam maar zeker is bereikt en dat winkels en winkelstraten nog lange tijd blijven bestaan. Het sombere toekomstbeeld van binnensteden zonder winkels is in mijn optiek nog lang geen reële optie. De kansen op internet zijn groot, maar laten wij het totale aandeel ook weer niet overschatten. Gunfactor, klantbeleving en service zijn toverwoorden die als een vlammend zwaard in de hand van een strijdende ondernemer in staat zijn om het tij te keren.

Hoe leuk is het om vanaf een plaatje te bestellen en iets geleverd te krijgen wat niet aan je verwachtingen voldoet? Het is als de reclame van McDonald’s en Burger King waar de hamburgers er op die posters (en op de televisie) veel lekkerder uitzien dan in werkelijkheid het geval is. In de winkel krijg je wat je ziet. Bevalt het niet dat weet je waar je moet zijn, bij wie je het hebt afgerekend. Bijna alles wat je koopt mag je ook meteen meenemen en je bent – indien noodzakelijk –volledig ingelicht over het product dat je hebt gekocht. In Almere-Haven zijn wij als winkeliers onze wonden van de crisis nog aan het likken, maar er gloort ook licht aan de horizon. De ondernemers die er nog zitten zijn verbonden in hun gezamenlijk doel om het winkelcentrum naar een hoger niveau te tillen. De inwoners vechten mee aan onze zijde en dragen hun steentje meer dan bij. Er zijn tientallen initiatieven, er is een straatmanager aangesteld die alle plannen gaat coördineren en je voelt aan alles dat we er klaar voor zijn om de eer van Almere-Haven te verdedigen. Winkels en internet kunnen en moeten naast elkaar bestaan, elkaar versterken in het afdwingen van de gunst van de klant.

Als ik het naar mijzelf vertaal zie ik zeker kansen en mogelijkheden. Het gaat weer goed met mijn winkel. Natuurlijk is het nog maar een dun lijntje, maar het staat niet meer zo strak dat het bij het minste of geringste zuchtje tegenwind gaat knappen. Om mij heen zie ik ook andere winkels weer opbloeien en praten over een verbouwing of uitbreiding van het assortiment. Er komt nieuw leven in het winkelcentrum en over een jaar is oud en versleten in ieders beleving mogelijk omgezet in authentiek en verfrissend.

De winkels van Almere-Haven staan voor u klaar.

 

 

In mijn winkel lagen vrijwel alle boeken altijd op tafels. Alleen voor de jeugdboeken hadden wij een aantal kasten in gebruik. Als boekenman vond ik het jammer dat er geen ruimte was voor oudere titels. Voor klassiekers. Of voor genres waar geen stapels van werden verkocht maar waar wel degelijk een publiek voor was.

Kookboeken

Toen in 2019 het tij voor mijn winkel voorzichtig positief begon te keren was mijn eerste actie de bestelling van twee boekenkasten voor de kookboeken. Ook die lagen altijd op een tafel maar dat is voor dit soort boeken doorgaans lastig presenteren. Ideaal voor stapels van Jamie Oliver maar niet voor enkele exemplaren. Daarnaast valt een boekenkast in de winkel ook veel meer op. Toen de upgrade van de kookboeken vrijwel meteen een succes bleek te zijn was ik niet meer te stoppen. Rond de eerste pilaar in de winkel, schuin tegenover de toonbank, kwamen ook vier boekenkasten te staan. De pilaar werd eigenlijk alleen gebruikt voor een klein assortiment verjaardagskalenders en voor pakjes uitnodigingen voor kinderfeestjes. In de decembermaand hing hij vol met jaarkalenders. December duurde nog lang en dus werd het tijd voor meer boeken. Dat is wat ik altijd al wilde voor mijn winkel.

Haruki Murakami

Er kwam een kast met boeken van uitgeverij Olympus met onder andere alle bij hun verschenen titels van Geert Mak. De tweede kast werd gevuld met een mooi assortiment van Nederlandstalige klassiekers. Van Alex Boogers, via Frederik van Eeden en W.F. Hermans naar Tommy Wieringa. Kast drie werd een uitstalling van auteurs die Astrid en ik hoog in het vaandel hadden staan. Boeken waarvan wij zelf enorm hadden genoten en die wij dus gewoon altijd in voorraad willen hebben. “Zijde” van Alessandro Baricco, “De jongen in de gestreepte pyjama” van John Boyne, “Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht” van Mark Haddon, “Schorshuiden” van Annie Proulx. Boeken van Coetzee, McEwan, Zafon, Marquez, Stephan Fry en uiteraard alles van Haruki Murakami. De vierde kast werd achter het Top Tien meubel gezet en kreeg als taak meerdere titels te laten zien van een aantal auteurs die op dat moment volop in de belangstelling stonden.

Young Adult

Hoewel het niet meteen storm liep richting de boekenkasten was ik ervan overtuigd dat dit een uitstekende verandering van mijn winkel was. Langzaam maar zeker gingen mijn klanten dit met hun aankopen ook bevestigen en begon ik al likkebaardend naar de tweede pilaar te kijken. Aangezien je nieuwe kasten ook moet vullen, besloot ik het om financiële redenen een tijdje voor mij uit te schuiven. Toen de eerste maand van dit nieuwe jaar meteen mijn allerbeste januarimaand sinds de opening bleek te zijn, duurde het niet lang voordat er weer drie nieuwe kasten werden besteld. De kookboeken kregen een nog betere plek en er kwam ruimte om de jeugdboeken uit te breiden met een hele kast voor de jeugd die zich graag Young Adult laat noemen. Een tweede kast werd gevuld met True Crime en Scandinavische thrillers en dan met name de series van giganten als Jo Nesbø, Karin Fossum, Arnaldur Indridason en Henning Mankell.

Sportboeken

Het ging in mijn winkel steeds meer naar boeken ruiken en bij iedere lege plek ging ik met een rolmaatje in de hand op onderzoek of ik er misschien nog een kast kon plaatsen. Gaat een extra kast op deze plek het zicht op de tijdschriften belemmeren? Gaat deze doorgang te smal worden voor mensen in een scootmobiel die naar de pinautomaat willen? Is het mooi om hier een kast te plaatsen voor sportboeken en andere non-fictie? Astrid begon op een gegeven moment de rolmaat te verstoppen uit angst dat ik helemaal door zou slaan. “Denk je dat er te veel boekenkasten komen?”, was op een gegeven moment mijn vraag. “Ik denk dat het wel heel erg vol gaat worden en dat je het wat rustiger aan moet doen.” De resultaten van de winkel waren echter in mijn voordeel. “Ach… je doet toch altijd wat je zelf wil. Waarom vraag je het dan aan mij?”

Maandagochtend

Uitstekende vraag…. Ik ben vrij goed in het zelf beoordelen of iets wel of niet kan. Ik kijk naar cijfers, naar resultaten, naar kosten en naar rendement. Bij twijfel is het alleen wel lekker om te sparren met iemand die een andere mening of visie heeft. Astrid is de magere jaren uiteraard niet vergeten en soms bang dat het nu een tijdelijke opleving is. Ze wil liever wat meer op de rem trappen, terwijl ik het gas juist meer los probeer te laten. Astrid weet mij echter wel steeds weer aan het denken te zetten en dus slaap ik er nog een nachtje over. Ga ik weer opnieuw nadenken en zodra ik het rolmaatje weer heb gevonden ga ik ook weer opmeten en tekenen. Ondertussen blijven de boeken vanaf de tafels gewoon verkopen en worden er ook steeds weer meer uit de kasten gepakt. “Volgens mij is het best wel leuk om een kast met uitverkoop te hebben”, zeg ik op een maandagochtend zo terloops mogelijk tegen Astrid. Misschien wel twee. Als ze geen tegenwerpingen maakt ga ik verder. “Bij die voorste tafel is wel ruimte en kan er zelfs nog wel een kast met sportboeken bij.” Ze slaakt een diepe zucht en ik pak het rolmaatje wat steviger vast.

Kerstkaarten

Deze week heb ik nog drie kasten besteld. Smaller dan de kasten die we al hebben. Noem het van mijn kant dan toch maar een soort van compromis. Als we het verrijdbare meubel met de laatste agenda’s voorin de winkel weghalen, blijft het qua ruimte op de vloer vrijwel hetzelfde. “Waar moeten we aan het eind van het jaar dan de kerstkaarten en agenda’s presenteren?”, vraagt Astrid terecht.

“Ach”, zeg ik zo nonchalant mogelijk.  “Dat zien we in november wel weer.”

 

 

Geen enkele ondernemer kan het alleen. Hoe goed je ook bent, je hebt altijd andere mensen nodig. Een boekhouder, een accountant, collega’s… Voor mij geldt dat uiteraard ook en de belangrijkste persoon binnen mijn leven als retailer is mijn vriendin Astrid. Zonder haar zou ik er veel minder plezier aan beleven en zou ik ook minder succesvol zijn. Sterker nog: ik zou ook al gestopt zijn toen de problemen zich in 2018 leken op te stapelen.

Astrid

Astrid is in veel opzichten het gezicht van de winkel. De klanten sloten haar snel in het hart en het blijft mij dagelijks verbazen hoe goed zij een groot deel van de mensen kent. Ze weet hun voor- en achternaam, of ze kinderen hebben, waar ze op vakantie zijn geweest en dat hij twee weken in het ziekenhuis heeft gelegen vanwege problemen met z’n hart. Soms gaat het om klanten van wie ik niet eens wist dat ze klant waren. Nou ben ik in mijn werkzame leven voornamelijk de man achter de schermen geweest waarbij ik maar zelden in direct contact stond met de klant. Ik deed de inkoop, nam nieuwe medewerkers aan, bepaalde wie in welke winkel mocht werken, bekeek en verwerkte de cijfers en bemoeide mij intens met de logistiek. Ik ging naar veel – achteraf totaal onnodige – vergaderingen en onderhield contacten met het hoofdkantoor. In de winkels zelf sprak ik met de medewerkers, bekeek de uitstraling van de winkel, probeerde de problemen snel op te lossen en keek nauwlettend naar verbeterpunten en manieren om het resultaat verder te verhogen.

Almere-Haven

Hoe anders werd het toen ik in Almere-Haven begon. Plotseling stond ik aan de andere kant van de toonbank en ging er een hele nieuwe wereld voor mij open. Astrid voelde zich meteen als een vis in het water en had direct contact met de klanten. Als wat wereldvreemde en van nature ook introverte en op het oog afstandelijke boekenman had ik daar meer moeite mee. Plotseling moest ik communiceren met klanten. Hoe ging dat dan? Wat kon je wel en niet zeggen? Wat werd er van mij verwacht? Feit is dat ik het nu enigszins chargeer, maar ik had er wel degelijk moeite mee. Ik keek veel naar Astrid en Simon en als winkelier heb ik mijzelf een beetje opnieuw moeten uitvinden. De organisatorische kant kon ik met mijn ogen dicht, inkopen en onderhandelen was geen probleem. Ik wist exact wat er in mijn winkel stond, waar ik mijn producten vandaan moest halen en hoe ik ze moest presenteren. Ik ben in staat om met een paar simpele handelingen de winkel te verbeteren en de omzet te verhogen. Ik weet hoe ik de winkel financieel moet sturen en heb mij ook aangeleerd alle cijfers op de juiste manier te interpreteren.

Misschien wel omdat wij al vanaf de opening in 2013 problemen hadden met de winkel, was ik ongemerkt dag en nacht bezig met cijfers. Ik sliep er geen minuut minder door, werd ’s nachts niet zwetend wakker, maar in mijn hoofd vlogen de getallen wel degelijk continue door mijn hoofd. Hoe zal die factuur van de Staatsloterij uitpakken? Als die niet zo heel hoog is en de factuur van PostNL pakt ook een beetje voordelig uit, dan kan ik de huur van de winkel een week doorschuiven en het Centraal Boekhuis wat eerder betalen. De zachte kredietlimiet komt in zicht en als er volgende week weer zoveel boeken verschijnen, dan heb je kans dat ze mij tijdelijk gaan blokkeren. Die aanmaning van Aldipress moet ik ook snel betalen anders krijg ik volgende week geen tijdschriften meer. Hopelijk komt die creditnota van Hallmark binnen, dan moet het geen probleem zijn. Zal ik aan het eind van deze maand veel geld moeten betalen vanwege de btw-aangifte? Vorige maand was dat meer dan duizend euro. Of krijg ik nu misschien geld terug?

Soms was en ben ik zo met cijfers bezig dat ik mij ongemerkt afsloot voor de mensen om mij heen. Dan vroeg Astrid iets en gaf ik een kort en mogelijk geïrriteerd antwoord. Het zorgde voor spanningen tussen Astrid en mij en soms werd ze woest op mij zonder dat ik ook maar enigszins begreep wat er aan de hand was. Ze kon spontaan in tranen uitbarsten om iets wat ik wel of niet had gezegd, waarbij ik geen idee had waarover ze het had. Die factuur van de cadeaukaarten moest betaald worden maar de betalingstermijn viel precies samen met de uitbetaling van de salarissen terwijl ik van het pensioenfonds net weer een herinnering had gekregen.

Buiten mijn kinderen is er op de wereld niemand van wie ik meer hou dan van Astrid. Ik besef heel goed dat ik zonder Astrid niet zo succesvol kan worden met mijn winkel. Dat ik de winkel binnen een seconde zou sluiten als zij dat vraagt. Zij zorgt voor de juiste toon, voor de onvoorwaardelijke steun, voor de neutrale en eerlijke input, voor de benen op de grond. Ze zorgt er vaak voor dat ik de dingen weer in het juiste perspectief kan zien. Astrid is de vrouw van mijn dromen en de laatste die ik wil kwetsen. Een winkel is werkelijk keihard werken. Het gaat nu beter dan voorheen, maar we zijn er nog lang niet. Ik moest als ondernemer continue veranderen tot ik het juiste pad had gevonden maar als eigenaar van een winkel moest ik mij ook als mens meer en vaker onder de loep nemen. De juiste balans vinden, zeker richting de vrouw die ik zie als de Julia Roberts in mijn Notting Hill. Als ondernemer en als mens kan je niets alleen.

Ik zou het ook met niemand anders willen.

 

(Foto: NeONBRAND (Unsplash) – Gebruikt met toestemming)