mei 2021

Het is vreemd hoe je hersenen werken. Als er heftige dingen in mijn leven gebeuren dan denk ik altijd een fractie van een seconde dat ik straks even mijn moeder moet bellen. Om haar op de hoogte te brengen. Raad, troost of wat dan ook. Een luisterend oor. Bij uitstek de zaken waar je een moeder voor nodig hebt. Iemand tegen wie je alles kan zeggen, jou beter kent dan wie dan ook en die altijd aan jouw kant staat. Wat er ook mocht gebeuren. Iemand bij wie je dag en nacht terecht kan. Iets wat in mijn geval niet meer mogelijk is aangezien ze in september 2010 al is overleden. Ook iets wat mijn hersenen niet of nauwelijks kunnen bevatten. Meer dan tien jaar geleden. Het is net alsof ik haar vorige week nog heb gesproken. Hoe kan het dan al zolang geleden zijn? Je leert leven met het verlies, maar het blijft altijd een gapend gat. Haar gezicht staat nog helder op mijn netvlies. Soms weet ik zeker dat ik haar op straat zie lopen. Eventjes maar. Vrijwel meteen weet ik dat het niet kan. Hoewel ik toch nog een paar keer kijk in de richting waar ik haar meende te zien. Tegen beter weten in. Je hersenen vertellen al snel dat het onzin is, maar je hart wil niet altijd luisteren.

Pauzeknop

Niemand weet exact hoe de hersenen werken. De wetenschap kan een hoop verklaren, maar nog lang niet alles. De zaken die er echt toe doen zijn nog altijd een groot mysterie. Over het algemeen neem ik de werking van mijn hersenen als iets vanzelfsprekends. Net als mijn computer, de magnetron of de telefoon. Geen idee hoe het precies kan, maar het werkt en ik kan ermee overweg. Dat het niet altijd vanzelf gaat ontdekte ik vorige week. Astrid werd op het werk niet goed en sloeg plotseling alleen nog maar wartaal uit. Via de huisartsenpost en de ziekenauto lag ze binnen een uur in het ziekenhuis. Een bloedpropje had een ader afgesloten en was vervolgens in het niets weer opgelost. Op de foto’s die werden gemaakt was niets meer te zien. Alles zag er goed uit maar Astrid wist de naam van haar dochter niet meer. Over de meest simpele dingen moest ze nadenken, alsof ze in haar hoofd eerst even op de pauzeknop moest drukken. Soms was het helemaal leeg in haar hoofd. Je zou er wel eens voor tekenen maar als het je overkomt – geen enkele gedachten in je hoofd – kan dat behoorlijk beangstigend zijn.

TIA

Een paar uur na de vaststelling dat het waarschijnlijk om een TIA ging, mocht Astrid weer naar huis. Er komen vervolgafspraken en nader onderzoek. Er zijn al medicijnen en voorlopig mag ze even niet werken. De pauzeknop is inmiddels verdwenen en de leegte in haar hoofd verdreven door nieuwe zorgen. Je staat gezond op uit je bed en plotseling ziet je leven er heel anders uit. Er is natuurlijk het besef dat het allemaal veel slechter had kunnen aflopen. Dat ze enorm veel geluk heeft gehad. Waarschijnlijk gaan alle restjes aan vervelende bijverschijnselen langzaam maar zeker verdwijnen. Het komt weer goed. Ze weet de naam van haar dochter weer en ik heb de hoop nog niet opgegeven dat ze vanaf nu ieder seizoen fanatiek naar Ajax gaat kijken.

Je weet maar nooit.

Erik Scherder

Een druppeltje bloed dat om wat voor reden dan ook even gaat klonteren. Eén adertje dat een fractie van een seconde is afgesloten. Je staat er gelukkig nooit echt bij stil maar het is een absoluut wonder dat je lichaam over het algemeen gewoon keurig werkt. Bij de meeste mensen althans. De mensen met geluk. Deze week verscheen er een leuk klein boekje van professor Erik Scherder. Die man die bij Matthijs van Nieuwkerk steeds op de tafel ging staan. “Hersenen willen lezen”. Het kost nog geen tien euro. Volgens wetenschappelijke studies maakt lezen slimmer en geeft het energie. Scherder merkt zelf dat het hem uitdaagt en stimuleert. Lezen is dus goed voor je. Het maakt van boekverkopers feitelijk een belangrijke schakel in de medische zorg. Wie had dat aan het begin van de coronacrisis gedacht? Boeken en tijdschriften blijken wel degelijk essentieel te zijn.

Een man van een jaar of dertig komt de winkel binnen. Hij draagt een mondkapje met de afbeelding van een beroemd schilderij. Volgens mij iets van Edward Hopper. Hij loopt naar de tafels met romans en bekijkt op zijn gemak het aanbod boeken. Willem die Madoc maakte van Nico Dros gaat al snel in het winkelmandje, gevolgd door de paperback editie van het al iets oudere De Bourgondiërs van Bart van Loo. Hij oogt tevreden en blijkbaar was hij op zoek naar deze twee historische romans. Op weg naar de toonbank loopt hij langs de kast met boeken van Haruki Murakami en Kazuo Ishiguro. Zijn oog valt op het nog recente Klara en de zon, een door Ishiguro geschreven adembenemende en zeer originele roman. Misschien wel één van de mooiste boeken van dit jaar. De omslag is opvallend en als mijn klant de achterkant leest is hij meteen verkocht. Ook dit boek gaat in het winkelmandje. Hij bekijkt vervolgens de andere boeken van Ishiguro en besluit ook Vergeten reus mee te nemen, toevallig één van mijn favoriete romans.

Kazuo Ishiguro

Bij de toonbank haalt hij de vier boeken uit het mandje. “Ik ben zeer verrast dat jullie alle boeken van Ishiguro hebben staan”, zegt hij. “Met deze twee heb ik ze nu allemaal.” Ik vertel dat met name Vergeten reus een prachtig boek is dat ik jaren geleden met bijzonder veel plezier heb gelezen. Het was mijn introductie tot zijn werk en inmiddels heb ik nagenoeg alles gelezen. Alleen in Klara en de zon ben ik nog bezig. Terwijl hij de boeken betaalt knikt mijn klant instemmend. “Ik ben ooit begonnen met Toen wij wezen waren“, zegt hij. “Een geweldig boek dat ik twee of drie keer heb gelezen. Daarna ben ik ook andere boeken van hem gaan kopen. Hij heeft een paar jaar geleden de Nobelprijs voor Literatuur gewonnen. Hij is echt een fenomeen.” Ik kan het alleen maar beamen. Met de Nobelprijs was hij een waardige opvolger van Bob Dylan, die de prijs een jaar eerder had gewonnen. Als mogelijk wat vreemde eend in de bijt.

Kim Moelands

Hij laat zijn mandje achter bij de toonbank en verlaat zeer tevreden de winkel met vier mooie boeken. De volgende klant staat alweer te wachten om af te rekenen en de vrouw van ongeveer mijn leeftijd heeft ook het laatste boek van Ishiguro in haar hand. “Ik hoorde jullie praten en zocht een mooi boek”, zegt zij. “Ik ben meteen overtuigd en ik wil deze graag van je kopen. Heb je nog iets anders? Het liefst een spannende thriller.” Ik vind het geweldig dat ze zeer impulsief Klara en de zon wil kopen. Ik vertel haar dat ze daar zeker geen spijt van gaat krijgen. Ondertussen loop ik naar de tafels met thrillers en laat als eerste de nieuwe van Kim Moelands zien. Schaduwleven. Kim is al vele jaren een zeer goede vriendin van mij en leeft een zeer bijzonder leven. Het feit dát ze leeft is al bijzonder. Ze schreef jaren geleden een zeer confronterende roman over haar longtransplantatie en als ik iemand al het geluk van de wereld gun dan is het de geweldige Kim Moelands.

Pensioen

Mijn vrouwelijke klant leest op haar gemak de achterkant van het boek en is snel overtuigd. “Dat lijkt mij wel wat”, zegt ze. “Is het een debuut?” Ik schud met mijn hoofd. Kim Moelands heeft al een aardig rijtje boeken geschreven maar vanwege haar gezondheid zit daar steeds wel wat tijd tussen. Het maakt ieder boek echter weer extra bijzonder. “Ik neem hem”, zegt de vrouw. “Met deze twee boeken kom ik het weekend wel door.” We lopen samen naar de toonbank en terwijl ik de boeken in een papieren tasje stop, rekent mijn klant af via de betaalautomaat. “Ik kom eind volgende week weer terug, samen met mijn man. Die wil weer gaan lezen nu hij met pensioen is. Dan laat ik je weten wat ik van deze twee boeken vond.”

Fenomenen

Dat is altijd leuk. Als klanten laten weten of ze tevreden zijn met hun aankopen. Het is altijd een kleine gok om in te schatten wat iemand wel of niet leuk zal vinden. Over de nieuwe van Kim Moelands heb ik geen twijfels. Over fenomenen gesproken….

Ik ben de afgelopen maanden regelmatig in het nieuws geweest. Op de televisie, in de krant en op de radio. Veel publiciteit voor een boekwinkel in Almere-Haven. Het had allemaal te maken met corona, de lockdown en de gevolgen voor de boekwinkels in Nederland. Ik denk dat ik eruit ben gepikt door de media vanwege de columns die ik schrijf en misschien vanwege het feit dat ik redelijk hard heb staan schreeuwen. Het bracht mij bij Maxima, het NOS Journaal en in de landelijke dagbladen.

Slachtbank

Ik  deed het met veel plezier en vooral voor mijzelf. Als je op het oog veroordeeld bent om ten onder te gaan vanwege onnavolgbare beslissingen van de overheid, dan ga ik liever vechtend mijn einde tegemoet dan dat ik mij als een mak schaap naar de slachtbank laat voeren. Het uitblijven van overheidssteun heeft een behoorlijke impact gehad. De huur ging door, de salarissen moesten worden betaald. Dat is allemaal erg lastig als je geen omzet maakt. Veel vaste klanten vonden hun weg naar het internet of de supermarkten, die zonder tranen in hun ogen hun assortiment hadden uitgebreid met boeken, meer tijdschriften en molens met wenskaarten.

Beperkingen

Inmiddels zijn wij weer zo’n drie weken open. Met beperkingen. De tijdschriften worden langzaam maar zeker weer uitgeleverd. Op dit moment hebben wij 60% van ons assortiment weer in de winkel staan en de rest zal de komende dagen ook wel gaan verschijnen. Uit alle hoeken en gaten komen leveranciers naar Almere-Haven om hun handel aan mij te slijten. Alsof ik over bakken met geld beschik om alles in te kopen. Ook zij vechten echter voor hun voortbestaan, dus begrijp ik het heel goed. Ik moet echter eerst een paar maanden geld verdienen voordat ik weer iets nieuws kan inkopen. De prioriteit ligt in eerste instantie bij de boeken en tijdschriften en meer is vooralsnog niet haalbaar.

Klappen

Er gaan de komende maanden enorme klappen vallen binnen de retail. Het feit dat je het tot nu toe hebt gered is geen enkele garantie dat je aan het eind van dit jaar nog bestaat. Ik merk het al aan die eerste drie weken. Zoveel vaste klanten die ik nog altijd niet heb gezien. Blijven ze thuis vanwege corona of ben ik ze kwijtgeraakt omdat ik vier maanden gesloten ben geweest? De facturen die ik krijg van de leveranciers van de tijdschriften zijn torenhoog. Het gaat puur om leveringen. Er zijn nog geen retouren om de kosten te drukken. Gelukkig denken ze met je mee, maar dat geldt niet voor iedereen. Het is zwoegen om de huur te betalen. Er is een achterstand van vier maanden en ook dat moet straks worden betaald. Hierdoor is er nog minder geld beschikbaar om de winkel overeind te houden. Over twee weken is het tijd voor vakantiegeld en dus een hogere aanslag van de belastingdienst en een fikse rekening van het pensioenfonds. Het geld dat via de kassa binnenkomt is lang niet voldoende om dat allemaal te betalen.

Regelgeving

Is er straks dan wel geld voor de agenda’s, de kalenders, de kerstkaarten, de vakantieboeken? Vragen die een heleboel boekhandelaren zichzelf stellen. Ik ben bang dat een aanzienlijk deel ergens in de loop van dit jaar het bijltje erbij neer moet gooien. Omdat het gewoon niet meer lukt. Hulp van de overheid kan je wel op je buik schrijven. Ten eerste vinden die het al een paar maanden veel belangrijker om elkaar de tent uit te vechten en ten tweede hebben ze gedurende de hele coronacrisis bewezen dat ze meer onhaalbare regelgeving hebben verzonnen dan dat ze met werkbare oplossingen zijn gekomen.

Heilig

Persoonlijk bekijk ik alles dag voor dag. Ik probeer de huurbaas zover te krijgen dat hij de huurachterstand gaat kwijtschelden. Dat maakt mijn kans op overleven een heel stuk groter. Ik ben blij met De Zevende Zus van Riley, de Librisprijs voor Jeroen Brouwers en met alle klanten die vandaag in mijn winkel zijn geweest. Ik vecht door, blijf positief, probeer plannen te maken. In mijn ogen is een boekwinkel een bijna heilige plek in een winkelstraat. Misschien is dat wel een te romantisch beeld, maar ik klem mij er aan vast. Vandaag acht klanten meer dan gisteren. Kleine stapjes. De blik vooruit.