september 2020

Ruim dertig jaar heb ik met veel plezier bij AKO gewerkt. In dat grote deel van mijn leven zat ik op prachtige locaties: Amsterdam Centraal Station en Schiphol. Het summum voor iedere boekverkoper. In al die jaren heb ik altijd mijn eigen plan mogen trekken. Natuurlijk had je de richtlijnen van de organisatie maar zowel op het Centraal Station als op Schiphol stond je grotendeels ‘boven de wet’. Totale vrijheid, vooral op het commerciële vlak.

Op de luchthaven ging het extreem goed en op een gegeven moment merk je dat het totaal geen moeite meer kost om die omzetten fors te laten stijgen. Ton Dreesmann noemde het ‘poepen zonder persen’. Retail is soms een spel en als je de regels en de mechanismes van jouw locatie kent, is het soms kinderlijk eenvoudig. Althans… op locaties waar klanten met busladingen tegelijk voor de winkels werden gedropt.

Schiphol

In 2013 begon ik voor mijzelf in Almere-Haven. Mijn eigen boekwinkel. Hetzelfde spel, maar als buurtwinkel waren er plotseling andere regels. Het duurde even voor ik die onder de knie had, maar uiteindelijk lukte het om de gebruiksaanwijzing te doorgronden. Het grote verschil met verantwoordelijk zijn voor de winkels op Schiphol en een eigen boekwinkel is de tijd en energie die het kost om succesvol te zijn en te blijven. Als de klanten niet vanzelf komen, moet je iedere dag hard werken om ze binnen te krijgen. Om ze dagelijks te verrassen, om iedere dag weer de juiste keuzes te maken. Plotseling maakte het wel degelijk uit hoeveel titels je hebt ingekocht. Op Schiphol zo weinig mogelijk. Miste je een topper, dan kwam die een week later wel. Tot die tijd kochten de mensen wel stapels andere boeken. Waar moesten ze anders naar toe? De kunst was meer om de bestsellers op voorraad te houden. Het succes zat vooral in de logistiek. Hoe anders is dat in Almere-Haven. Gisteren op televisie? Vandaag in de winkel! Heb jij het niet dan gaan ze naar een ander.

Hetzelfde spel, andere regels.

Spelletje

Na zeven jaar een eigen winkel ben ik ontzettend blij dat ik die stap heb gezet. Sterker nog: ik heb spijt dat ik het niet eerder heb gedaan. Dat ik niet op jongere leeftijd zelfstandig ondernemer ben geworden. Dat is een conclusie die je makkelijk trekt als het goed gaat met je onderneming, maar ook in de mindere jaren heb ik eerlijk gezegd nooit spijt gehad. Ik had soms buikpijn van de resultaten maar genoot wel van mijn winkel. Ik ben dan ook een liefhebber van het spelletje. Het klinkt misschien arrogant, maar ik weet dat ik hier goed in ben. Het verkopen van boeken. Inschatten welke je moet inkopen. Weten hoe en waar je ze het beste kan presenteren. Op welke manier je doorlopend je winkel moet veranderen. Welke producten de winkel nodig heeft. Welke beslissingen je moet nemen. En vooral wat je niet moet doen.

Peter Brouwer

Ik heb veel geleerd van een aantal directeuren van AKO met wie ik nauw heb samengewerkt. Theo Sack was het meest commercieel, Peter Brouwer de allerbeste. Van hem heb ik verreweg het meest opgestoken. Het zijn directeuren geweest die op hun eigen manier en vrij van geest hun werk deden en mij in de loop der jaren een andere manier van denken hebben bijgebracht. Niet op commercieel vlak, maar op het gebied van organisatie. Het door ontwikkelen van ideeën en strategie. Jezelf onafhankelijk opstellen. Het heeft mij geholpen als zelfstandig ondernemer waarbij meer komt kijken dan alleen maar verstand hebben van de producten die je verkoopt.

Almere-Haven

Feitelijk is zelfstandig ondernemen een spel op zich. Jacques de Leeuw, oprichter en eigenaar van Audax, noemde het ooit een vorm van Russisch Roulette. Eén verkeerde inschatting kan fatale gevolgen hebben. Het is echter ook verslavend. Ik begrijp nu meer dan ooit wat hij bedoelde. Misschien zijn de vele gesprekken die ik met hem heb gevoerd wel de meest belangrijke bodem voor het succes van mijn winkel in Almere-Haven. Ik heb het geluk gehad in mijn leven een groot aantal mensen te hebben ontmoet met veel ervaring in retail. Mensen van wie ik veel heb opgestoken en mij in staat hebben gesteld mijn eigen visie te ontwikkelen. Waarvoor nog altijd dank….

 

Mijn grootste ergernis in de winkel zijn de stickers die uitgeverijen op hun boeken plakken. Vooral stickers waarop de prijs staat vermeld of die een of andere actie communiceren. Het is niet eens de sticker die voor ergernis zorgt, maar vooral de lijm die ze daarvoor gebruiken. Veel stickers zijn met geen mogelijkheid te verwijderen en als je op verzoek van de klant toch een poging waagt, scheur je soms de helft van de kaft met de sticker mee.

Of als de sticker zich na veel en tijdrovend werk wél laat verwijderen, blijven de contouren daarvan vaak duidelijk achter op het boek. Deze week had ik een klant die de vier goedkope herdrukken van Ferrante wilde kopen. De termijn van de 3=2 actie was voorbij maar de stickers zaten nog op het boek. Gele stickers, met een handig lipje om deze snel en soepel te verwijderen.

Niet dus!

Ferrante

De gele laag van de sticker was er snel af maar hoe je het ook probeerde, de witte plak laag bleef op de kaft zitten. Deze moest je in kleine stukjes en met veel geduld van het boek peuteren. Toen dat was gelukt bleek de kaft op de plek van de sticker te zijn verkleurd door het zuur in de lijm en verschenen er als brandwonden meteen lichte bubbels onder de geplastificeerde omslag. Mijn klant zag het met afschuw aan en besloot de boeken niet te kopen. Opnieuw bestellen had geen zin, want geheid dat je ze weer opnieuw met stickers zou ontvangen. Een ontevreden klant, misgelopen omzet, geen oudere titels van Ferrante meer op voorraad en grote kans dat als ik de boeken retour ga sturen, de uitgeverij ze vanwege de beschadigingen niet gaat crediteren.

Fijn zeg, zo’n sticker….

Meterkastje

Er zijn maar weinig stickers die een boek niet beschadigen. Vooral als die er al wat langer op zit. Waarom doen ze het dan? Het is sowieso een vorm van heiligschennis om een boek te ontsieren met een sticker. Wat is de toegevoegde waarde van een extra vermelding van de prijs? Van mij hoeft het allemaal niet. De gemiddelde boekverkoper heeft door die uitgeverijen geen nagels meer aan zijn vingers zitten. Stickers plak je uit protest op een lantaarnpaal of meterkastje, niet op een boek.

Edding 3000

Nu ik het toch over ergernissen heb: wie heeft in hemelsnaam bedacht dat je tegenwoordig op de achterkant van een boek de verkoopprijs moet drukken? Moet je dan de hele kaft van het boek scheuren als de klant zegt dat het een cadeautje is en vraagt of je de prijs wil verwijderen? Als je uitlegt dat iemand zonder enig verstand van en liefde voor boeken de verkoopprijs op het boek heeft laten drukken, dan vragen sommige klanten of je die prijs met een stift wil doorstrepen. Wat???? Doorstrepen???? Ik ben geen boekverkoper geworden om met een Edding 3000 op een boek te gaan krassen. Waarom een voorgedrukte prijs? Het is geen tijdschrift! Sommige boeken krijgen na verloop van tijd een prijsverhoging. Leg dat maar uit aan je klant: er staat op dat het boek € 19,95 kost maar jij wil er € 20,99 voor hebben. Wettelijk vastgestelde verkoopprijs, mevrouw. Die voorgedrukte prijs geldt niet meer.

Lekker duidelijk verhaal.

Kookbijbels

Nu ik toch bezig ben: prijswijzigingen. Sommige uitgeverijen hebben het satanische genoegen om de hele dag nieuwe prijzen te verzinnen. Vooral bij kookboeken begint dat een lachertje te worden. Neem de kookbijbels. De ene dag zijn ze € 32,90 en een dag later acht euro goedkoper. Lekker makkelijk voor een uitgeverij om even te bepalen dat ik acht euro van mijn marge moet inleveren. Twee weken later gaan bij nog vier andere kookbijbels de prijzen naar beneden. We verkopen er niet meer of minder van dus waarom moet die prijs bijna iedere week veranderen? Inmiddels staan ze niet meer in mijn winkel. Wij verkochten er drie of vier per titel per jaar en als je ze dan voor acht euro minder marge moet verkopen, kan je er maar beter helemaal mee stoppen. Om nog maar te zwijgen over WBooks en hun Rolling Stones bijbel die ik plotseling ruim onder de inkoopprijs moet verkopen! Ronduit belachelijk.

Zo…. Nu maar hopen dat ook uitgeverijen mijn columns lezen.

 

 

De meeste boeken die wij in Almere-Haven verkopen ontvangen wij via het Centraal Boekhuis. Bijna alle uitgeverijen gebruiken het enorme magazijn in Culemborg voor de opslag van hun boeken en van daaruit gaan enorme vrachtwagens het land door om boekwinkels te bevoorraden. Voor ons zijn de woensdag en vrijdag de vaste leverdagen. In een winkel moet je het vele werk keurig verdelen, maar het uitpakken van boeken doe ik zelf.

Je kan er uiteraard voor kiezen om het om de beurt te doen zodat iedereen de boeken met regelmaat kan uitpakken, prijzen en opruimen. Ik denk dat Astrid en Simon dat zouden toejuichen, want feitelijk wil iedereen die in een boekwinkel werkt de nieuwe boeken als eerste in z’n handen hebben.

Ik ga het echter niet veranderen.

Boeken

Het uitpakken van de boeken doe ik vanaf de eerste dag zelf. Dit is waarom ik mijn eigen winkel ben begonnen. Omdat ik met boeken wil werken, omdat ik boeken wil verkopen, omdat ik mij tussen de boeken wil bevinden. Dat is een wereld waarin ik mij volledig thuis voel. Boeken zijn het kloppende hart van mijn winkel. Feitelijk is de rest alleen maar bijzaak. Tijdschriften, wenskaarten, kantoor- en schrijfwaren. Allemaal erg belangrijk en zelfs essentieel voor het succes van de winkel. Ik weet het, ik begrijp het. Het zijn echter geen boeken.

Inruimen

Het aanvullen van titels die wij al eerder hebben ontvangen is makkelijk. Lastiger is het om nieuwe boeken een plek te geven. Schuiven, passen, meten. Waar komt dit nieuwe boek het beste tot z’n recht? In een kast? Op een tafel? Naast welk ander boek? Op meerdere posities? Op het Top10 meubel? Zal ik ook een stapeltje op de toonbank plaatsen? Moet er een exemplaar in de etalage? Het uitpakken van boeken vraagt doorlopend om keuzes die – als het goed gaat – je winkel weer een stukje beter maken. Je bent direct bezig met het maken van omzet. Soms besluit je om een bepaalde titel alvast na te bestellen. Een hele enkele keer heb je bij het uitpakken al spijt dat je het hebt besteld. Het inruimen van nieuwe boeken zorgt er ook voor dat je op die dag al een beetje afscheid neemt van boeken die er al een tijdje liggen. Die krijgen een minder goede plek omdat ze plaats moeten maken voor een nieuwe titel. In je achterhoofd besluit je al half en half dat je dat oudere boek niet meer gaat nabestellen. Omdat het nooit echt heeft gebracht wat je er in eerste instantie van had verwacht. Of omdat het wel goed heeft verkocht maar het succes inmiddels alweer voorbij is.

Rendabel

Met alle andere producten spelen dit soort afwegingen niet of nauwelijks een rol. Bij kantoor- en schrijfwaren is het over het algemeen een kwestie van nabestellen en aanvullen. Wenskaarten gaan via een vertegenwoordiger. Tijdschriften is een kwestie van het oude nummer vervangen door de nieuwe editie. Eventuele mutaties in het assortiment gaan automatisch met dank aan een algoritme in het computersysteem van de twee distributeurs. Er komt wel iets meer bij kijken, maar het is minder ingrijpend dan bij boeken. Natuurlijk is het niet zo dat iedere klant die onze winkel bezoekt altijd op zoek is naar een boek. Was het maar waar. Veel komen voor de PostNL balie. Die hebben niet eens door dat wij een boekwinkel zijn. De boeken zijn echter wel de reden dat ik iedere dag naar mijn winkel ga. Ik droom wel eens van de dag waarop ik zoveel boeken verkoop dat ik alle randzaken niet meer nodig heb om mijn winkel rendabel te maken. Tijdschriften, wenskaarten en kantoor- en schrijfwaren mogen blijven. Die horen er wel een beetje bij.

Centraal Boekhuis

Het zal waarschijnlijk wel bij dromen blijven. Almere-Haven is als doelgroep te klein en de meters in mijn winkel te beperkt om alle boeken op voorraad te nemen die ik zou willen verkopen. Het zelf uitpakken, prijzen en opruimen van de boeken is dus ook een vorm van troost. Iedere woensdag en vrijdag al die dozen van het Centraal Boekhuis vol met nieuwe boeken. Die geur alleen al. Dat is voor mij, samen met vers gebakken brood en pas gemaaid gras na een zomerse regenbui, de lekkerste geur die er bestaat.

 

Jaren geleden kwam ik als frontman van een grote website over boeken in contact met Brian Freeman, een beginnende auteur uit het Amerikaanse St. Paul in de staat Minnesota. Hij woonde daar met zijn vrouw Marcia, maar kwam oorspronkelijk uit Chicago, Illinois. Toen ik hem in 2005 leerde kennen had Brian met “Immoral” net zijn eerste thriller geschreven over detective Jonathan Stride. Het bleek een schot in de roos en leverde Freeman de Macavity Award op voor het beste debuut. Daarnaast ontving hij nominaties voor meerdere prestigieuze prijzen waaronder de felbegeerde Edgar Award. Buitenlandse uitgeverijen hadden meteen belangstelling en in Nederland kwam hij onder contract bij The House Of Books.

In vijf jaar tijd verschenen er evenveel nieuwe titels en hoewel het succes in thuisland Amerika bleef groeien, kreeg de Nederlandse uitgever het niet voor elkaar om Freeman blijvend in de boekwinkels te houden. Er werden na 2010 nog een paar pogingen gedaan, maar rond 2014 werden de vertalingen gestaakt. In navolging van Paul Goeken deed Freeman nog een poging om onder een vrouwennaam twee boeken uit te brengen in Nederland, maar in tegenstelling tot Suzanne Vermeer werd Ally O’Brien in ons land geen doorslaand succes.

Advocatenkantoor

Ergens rond 2008 kwam Brian Freeman met zijn vrouw naar Nederland gevlogen. Freeman wilde graag kennismaken met de mensen van de Ezzulia website, welke hij onder andere gebruikte om te communiceren met zijn Nederlandse fans. Brian en Marcia combineerde het – kan ik mij herinneren – met een korte rondreis door Europa en op Schiphol hebben we samen een hapje gegeten. Voor De Telegraaf heb ik een kort interview met de auteur gedaan en het leek er toen nog op dat Freeman ook in Europa zou doorbreken als een grote naam binnen de wereld van het spannende boek. De thrillers verschenen op dat moment in bijna vijftig landen en in meer dan vijftien verschillende talen. Niet slecht voor een voormalig marketingdirecteur bij een groot internationaal advocatenkantoor.

George Pelecanos

Toen de vertalingen in Nederland niet meer kwamen, ging detective Stride in Amerika gewoon door met zijn moordonderzoeken. Hij kreeg wel concurrentie van nieuwe personages als Cab Bolton en Frost Easton, die beide een eigen reeks kregen. De productiviteit van Brian Freeman leek geen grenzen te kennen. Kwalitatief werden zijn boeken ook steeds beter, wat het extra zuur maakte dat de Nederlandse liefhebbers hem niet meer aantroffen in de boekwinkel. Soms is het voor een uitgever de kunst van een lange adem, maar helaas is dat in de praktijk bijna nooit het geval. Te veel goede auteurs schreeuwen nu eenmaal om aandacht en in Nederland geldt – net als in andere landen – het recht van de sterkste. Kijk maar naar George Pelecanos, in mijn ogen misschien wel de allerbeste thrillerauteur van de afgelopen twintig jaar, maar in ons land helaas gesneuveld bij zowel The House Of Books als bij Ambo | Anthos.

Robert Ludlum

In de jaren tachtig van de vorige eeuw maakte de Amerikaanse thrillerauteur Robert Ludlum furore met zijn thrillers over Jason Bourne. In totaal verschenen er drie en ze spraken vele miljoenen mensen tot de verbeelding. Er kwam een succesvolle verfilming met de toen beroemde acteur Richard Chamberlain in de hoofdrol. Ludlum was al eerder uitgegroeid tot een waar fenomeen en na zijn overlijden in 2001 werd de reeks over Jason Bourne voortgezet door Eric van Lustbader. Hollywood kreeg opnieuw belangstelling en Matt Damon kroop deze keer in de huid van de geheim agent. Lustbader schreef maar liefst elf delen over Bourne maar besloot daar in 2013 mee te stoppen.

Matt Damon

Een tijdje geleden las ik een berichtje van Brian Freeman dat hij was gevraagd om het stokje van Ludlum en Lustbader over te nemen. Een nieuw deel in de serie over Jason Bourne. The Bourne Evolution. Een geweldige eer maar vooral een enorme blijk van waardering voor het eerdere werk van Brian Freeman. Ik hoop uiteraard op een vertaling. De Bourne Evolutie. De titel is gratis door mij vertaald, de rest moet een uitgeverij voor z’n rekening nemen. Ik reken ook een beetje op een verfilming met Matt Damon in de hoofdrol. Als het moment daar is zal ik het boek met bijzonder veel plezier in mijn eigen winkel verkopen, waarna ik hem uiteraard ook graag weer zal interviewen.